گويش ناييني؛ گويشي بازمانده از ايران باستان

گويش‌شناسي، يكي از شاخه‌هاي كاربردي دانش زباني است كه با هدف گردآوري گويش‌ها، به بررسي علمي، زبان‌شناختي، جامعه‌شناسي و مردم‌شناختي مي‌پردازد. گويش محلي، ركن اصلي و ساختار موجوديت هر قوم و نژاد است؛ از اين رو مطالعه و بررسي در جهت زنده نگه‌داشتن گويش ناييني، به عنوان بخشي از فرهنگ، سنّت و آيين شهرستان نايين، ضروري و درخور اهميت است. گويش ناييني از گويش‌هاي مركزي ايران و دنبالۀ زبان «ايراني ميانه غربي» است و اصالت ادبي و پيوند ناگسستني و ثابت با زبان «پهلوي ساساني» دارد. گويش ناييني با گويش‌هاي همجوار خود از جمله اردستاني، ورزنه‌اي، بادرودي، زفره‌اي، نطنزي و زرتشتيان يزد خويشاوندي نزديك دارد. روش اين پژوهش به صورت توصيفي و گردآوري اطلاعات به شيوۀ كتابخانه‌اي است و مواد زباني آن از مجموعه فرهنگ لغت و امثال و حكم و از بين گويش مردم شهر نايين جمع‌آوري شده است. از نتايج به دست آمده اين پژوهش مي‌توان به منظم و سازمان‌يافته‌بودن اين زبان اشاره كرد، به گونه‌اي كه واژه‌ها از دو حالت خارج نيست؛ اول كلمه‌هايي كه در اين گويش، صورت ويژه‌اي دارند و ريشۀ آن‌ها را بايد از فرهنگ اوستا استخراج كرد و دوم واژه‌هايي كه مشتق از الفاظ فارسي معيار هستند و با تغيير حركات، افزايش، كاهش يا تغيير حروف به زبان محلي ناييني راه يافته‌اند.