ترجمان دانش و آسيب‌شناسي آن راهكارهايي براي ارتقاء عملكرد پژوهشي دانشجويان علم اطلاعات و دانش‌شناسي

مقدمه: علم اطلاعات و دانش شناسي داراي بيش از نيم‌قرن سابقه دانشگاهي و مقاطع تحصيلي كارداني تا دكتري است و پژوهش جزو شرايط لازم آن به‌شمار مي‌رود. اما علي رغم اين سابقه تاريخي، برخي نوشته هاي جاري حاكي از آن است كه بخش عمده اي از دانش توليدشده در قالب پايان‌نامه‌هاي تحصيلي بلااستفاده و يا فاقد ارزش پژوهشي هستند و يا با تكرار مطالب پيشين فاقد نوآوري بوده و توانايي اثرگذاري و كاربردي‌شدن در جامعه علمي را ندارند. با توجه به اين مسئله پژوهش حاضر بر آن شد تا دلايل اين امر را شناسايي و راهكارهايي براي بهبود آن ارائه دهد.روش‌شناسي: اين پژوهش در دو مرحله انجام شد. ابتدا متون و ادبيات موضوع مورد واكاوي قرار گرفت و با تحليل محتواي آنها عوامل مؤثر در نگارش و تدوين پژوهش هاي دانشگاهي شناسايي شد. متغيرهاي شناسايي‌شده پس از پالايش در مؤلفه‌هاي سه گانه توليدكنندگان (دانشجويان)، ميانجي‌ها (اساتيد و نظام دانشگاهي)، و مصرف كنندگان (جامعه بهره بردار) جايدهي و بر مبناي آن پرسشنامه اي طراحي شد. سپس هر يك از مؤلفه‌ها و متغيرهاي آن از نظر دانش‌آموختگان تحصيلات تكميلي علم اطلاعات و دانش‌شناسي مورد پيمايش قرار گرفت. يافته‌ها: تحليل محتواي متون 12 متغير را به‌عنوان عامل تأثيرگذار فردي در كارايي پژوهش‌هاي دانشگاهي و كاربست آنها نشان داد. از ميان اين متغيرها، قريب به 100 درصد دانش‌آموختگان بر اين اعتقادند كه داشتن انگيزه بيشترين تأثير را در انجام پايان‌نامه اي خوب يا موفق دارد. پس از آن ناآگاهي از نحوه انجام پژوهش به‌دليل نداشتن تجربه قبلي و يا آموزش ناصحيح را جزو دلايل مهم فردي ذكر كرده‌اند. همچنين 14 متغير با تحليل محتواي متون در ارتباط با عوامل زمينه‌اي (ميانجيان دانش/نظام دانشگاهي) شناسايي شد. از ميان آنها، عدم‌حمايت مادي و معنوي از دانشجويان پژوهشگر از سوي دانشگاه يا نظام آموزشي، عدم توانايي اساتيد در دادن ايده‌هاي نو و مبتكرانه به دانشجويان، ضعف دانشي اساتيد نسبت به موضوعات پژوهشي و اشراف نداشتن به برخي حيطه هاي تخصصي و موارد ديگري از اين دست 90 درصد پاسخ‌ها را به خود اختصاص داد. در تحليل محتواي متون، 11 متغير از متغيرهاي مربوط به جامعه علمي و مراكز بهره‌بردار از بسامد بيشتري برخوردار بود. از ميان اين متغيرها نيز بي اعتمادي مديران دستگاه‌هاي اجرايي به دستاوردهاي دانشگاهي يا ضعف ساختارهاي اداري در بهره‌برداري از يافته هاي پژوهشي دانشگاهي در تصميم گيري‌ها، پايين بودن سطح كيفي، بي‌اطلاعي دستگاه‌هاي اداري و ذينفعان از پژوهش هاي دانشگاهي و موضوعات آن، عدم‌حمايت مادي يا معنوي از پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي پربسامدترين متغيرهايي بود كه از سوي جامعه پژوهش به آن اشاره شده بود.نتيجه: حجم عمده اي از پژوهش هاي دانشگاهي در قالب پايان‌نامه انجام مي شوند و اين آثار نقشي مهم در توليد دانش جديد دارند. لذا نظام دانشگاهي بايد به شايستگي ها و بهسازي مداوم فرايند توليد، تبادل و به‌كارگيري صحيح دانش ميان پژوهشگران و مصرف كنندگان توجه ويژه داشته باشد تا بتواند نتايج آن به توليد محصولات مؤثرتر و يا ارائه خدمات قوي تر بيانجامد.