تحليل نشانه‌معناشناسي فرايند انتقال معنا در نظام‌هاي گفتماني خطبه الزّهراء

در اين مقاله با بهره‌گيري از رويكرد نشانه‌معناشناسي، به تحليل فرايند انتقالِ معنا در نظام‌هاي نشانه‌اي خطبۀ الزّهراء پرداخته‌ايم. گفتمان اين خطبه، در مسير شكل‌گيري خود براي توليد معاني «قدرت الهي»، «سراي آخرت و دل‌بستگي‌هاي دنيايي»، «جان كندن»، «چگونگي مردن» و «مرگ»، به ترتيب از نشانه ـ معناهاي متفاوتي عبور مي‌كند كه به فرايند شكل‌گيري معنا منجر مي‌شود. نظر به اينكه در روند انتقال معنا، با نظام‌هاي نشانه‌اي مختلفي مواجه هستيم و فرايند شكل‌گيري معنا، تابع يك نظام نشانه‌اي خاص در گفتمان خطبۀ الزّهراء نيست، هـدف جستار پيش رو با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي و نظريات نشانه ـ معناشناسي نوين، مشخص كردن نظام‌هاي گفتماني حاكم بر گفتمان و بررسي شرايط انتقال معنا، چه از لحاظ صورت و چه از لحاظ معناست. پرسش اصلي مقاله اين است كه عمليات انتقال معنا از يك نظام نشانه‌اي به ديگر نظام‌هاي نشانه‌اي در يك خطبه، چگونه و براساس كدام كاركردها صورت مي‌پذيرد؟ به‌عبارتي، فرايند استحالۀ معنا در گفتمان، تحت چه شرايطي نمود پيدا مي‌كند؟ فرض نگارندگان، بر اين است كه فرايند استحالۀ معنا در گفتمانِ خطبه، تابع فرايندهاي شَوِشي و مسائل عاطفي است كه تكانه‌هاي معنايي و گسست‌هاي گفتماني، به تقويت اين فرايندها منجر مي‌شود. مهم‌ترين دستاورد پژوهش حاضر، اين است كه فرايند استحالۀ معنا در انتقال از حضور استعلايي خداوند در ابتداي گفتمان، به حضور ناموزون و فناپذير انسان در پايان گفتمان براساس كاركرد شَوِشي رخدادي گفتمان كه شريك گفتماني را با دو نوع حضور متفاوت مواجه مي‌كند، رخ مي‌دهد.