ريشه‌يابي ناكارآيي‌هاي ضوابط و مقررات طرح‌هاي توسعه شهري ايران

اهداف: انتقادها و پيشنهادهاي فراواني در زمينه قوانين شهرسازي و ضوابط و مقررات طرح‌هاي توسعه شهري وجود دارد ولي ريشه و زمينه ظهور اين‌گونه قواعد كه موجب انتقاد شده يا پيشنهاد اصلاح آن مطرح‌شده، روشن نيست و تاكنون به آن پرداخته نشده است. هدف اين پژوهش رسيدن به سرچشمه‌هاي ايجاد مشكلات و ناكارآمدي‌هاي ضوابط و مقررات طرح‌هاي توسعه شهري ايران بود. روش‌شناسي: گردآوري داده‌ها به روش پژوهش اسنادي، در قالب كدهاي باز مرتبط با انتقادات، ناكارآيي‌ها و پيشنهادها مطرح‌شده در 200 سند نوشتاري بين سال‌هاي 1379 تا پايان 1400 انجام و بر پايه كدهاي منتج از مطالعات اسنادي، مصاحبه‌هاي ساختاريافته با 18 خبره شهرسازي و 3 خبره حقوق، سازمان‌دهي و كدگذاري محوري، انتخاب كدها و مقوله‌بندي در پيروي از روش پژوهش داده‌بنياد و به‌كمك نرم‌افزار Access 2016 انجام شد كه فرآيند و نتايج پژوهش با مشاركت 5 تن از خبرگان فوق و ارزيابي بر اساس 9 پرسش كرسول تاييد شد. يافته‌ها: ريشه ناكارآيي‌هاي يادشده به ترتيب اهميت برمي‌گردد به مقوله يا زمينه‌هاي «ديدمان»، «ساختار و سازمان حكمروايي»، «نظام تدوين و تصويب و اجرا»، «قوانين-ضوابط و مقررات»، «نهاد برنامه‌ريزي» و «مراجع قانون‌گذار» كه هركدام داراي مقوله‌هاي ريزتر بوده و كدهاي محوري آنها به ترتيب «پايگاه نظري»، «نيروي انساني»، «كاستي نظري»، «نارسايي قوانين فرادست»، «كاستي عناصر نهادي» و «كاستي‌هاي رويكردي و نظري» بود. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش حاكي از اين است كه كاستي‌ها و ناكارآيي‌هاي ضوابط و مقررات طرح‌هاي توسعه شهري ايران داراي ريشه‌هاي چندگانه‌اي است و با روشن‌شدن آن، راه براي اصلاح آنها باز مي‌شود. محور شش زمينه برسازنده به ترتيب «گذار پارادايمي»؛ «سياسي‌كاري و عدم همكاري و هماهنگي»؛ «مشاركت»؛ «ماهيت ميان‌رشته‌اي قوانين شهرسازي»؛ «ناهماهنگي عناصر» و «ناهماهنگي ديدگاهي و رويكردي» است كه به‌كمك «نارسايي در واژگان و نبود زبان مشترك» زمينه‌ساز ناكاري‌ها شده است.