شاخص‌هاي موثر بر تحقق الگوي كاربري زمين و گسترش آتي محدوده‌هاي شهري زاهدان در طرح توسعه جامع شهر

اهداف: طرح‌هاي جامع براي توسعه كالبدي موزون شهرها تهيه مي‌شوند اما به دليل مشكلات معمولاً در دستيابي به اهداف خود ناكامند. در پژوهش حاضر ميزان تحقق الگوي كاربري زمين و ارتباط آن با رشد محدوده شهر زاهدان تهيه شد. روش‌شناسي: اين پژوهش كاربردي در سال ۱۴۰۰ در شهر زاهدان انجام شد. ليست شاخص‌هاي موثر با استفاده از سنجش نظرات كارشناسي و تعيين ضريب اهميت (AHP) تهيه شد. در اين زمينه، ۱۸ كارشناس با استفاده از نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شد. روند رشد مطلوب شهري در ۱۴۰۰-۱۳۸۰ با استفاده از همپوشاني شاخص‌هاي موثر در محيط GIS بررسي شد. شاخص‌هاي موثر بر تحقق الگوي كاربري زمين با استفاده از سنجش نظرات كارشناسي تهيه و ضريب اهميت و وزن هر يك به ترتيب از طريق مدل AHP و ANP محاسبه و در نرم‌افزار BSC Designer ارزيابي نهايي انجام شد. پيش‌بيني روند رشد شهر تا سال ۱۴۵۰ با استفاده از تجزيه و تحليل داده‌هاي مكاني در ArcGIS و مدل SLEUTH انجام شد. يافته‌ها: محدوديت رشد مطلوب شهري بر مبناي شاخص‌ها در محدوده‌هايي از شمال و شرق حوزه مشاهده شد كه وجود موانع در بخش‌هايي از غرب، جنوب و شرق زاهدان بر اين محدوديت دامن زده است. ابعاد كالبدي (49/28%) و اجتماعي (32/26%) به ترتيب، بيشترين و كمترين توسعه در الگوي كاربري اراضي را داشته‌اند. تحقق الگوي كاربري كمتر از حد متوسط (41/86%) ارزيابي شد. شهر زاهدان بر اساس رشد ارگانيك و گرايش به جاده به صورت لبه‌اي توسعه‌يافته و رشد آتي شهر به صورت دروني و سپس در كناره‌هاي بافت موجود خواهد بود. نتيجه‌گيري: طرح جامع شهر زاهدان كمتر از ۵۰% تحقق يافته است. اين امر را مي‌توان ناشي از فقدان ابزارهاي قانوني و در نظر نگرفتن توسعه ابعاد موثر دانست. اين موارد بايد با استفاده از مشاركت گروه‌هاي ذي‌نفع و ذي‌نفوذ در طرح‌ها برطرف شود تا طرح‌هاي شهري به تحقق بيشتري دست يابند.