بررسي مؤلفه‌هاي فانتزي (ادبيّات شگرف) در افسانه‌هاي بيرجند

ادبيات عاميانه، جلوه هاي گوناگون از فرهنگ و تمدن هر قومي است كه به شكل افسانه، قصه، ترانه و ... تجلي مي يابد. افسانه هاي بيرجند نيز نمونه گويا و مهمي از نمايش بيروني فرهنگ مناطق كويري ايران است. اين مقاله بر آن است تا با بررسي مؤلفه هاي فانتزي در افسانه هاي بيرجند با شيوه تحليلي ـ توصيفي به اين پرسش ها پاسخ دهد كه 1. بسامد چه نوع فانتزي و چه شخصيت و قهرماني در افسانه هاي بيرجند بيشتر است؟ 2. شگردهاي موجود در افسانه هاي بيرجند براي پيوند دنياي واقعي و شگفتانه كدام است؟ با بازنمايي ويژگي هاي فانتزي در بيست و سه افسانه بيرجند اين نتايج حاصل شد كه پنج افسانه از بيست و سه افسانه، از نوع فانتزي جانوري هستند. شخصيت ها ايستا هستند و جز انسان، گاهي ديوها و موجودات فراطبيعي نيز نقش بازي مي كنند و حالات انساني به آن ها منسوب مي شود. اين شخصيت ها با كاركردها و شگرد سحر و جادو به هدف مي رسند. همواره شخصيت هاي اصلي و فرعي همراه يكديگرند و با شگردهاي عجيب و جادويي و انجام امور شگفتانه، قصّه را به پايان مي برند. طرح و ساختار اين افسانه ها ساده اند و همه اين قصّه ها داراي پيام مستقيم و غير مستقيم است و هر خواننده با توجه به شرايط روحي و اجتماعي و فضاي افسانه برداشتي آزادانه از آن دارد و غالب افسانه ها مفاهيم اجتماعي را به خواننده منتقل مي كنند كه خود بيانگر ويژگي چندصدايي اين افسانه هاست و همچنين برخي از آن ها با توجه به شرايط اقليمي و اجتماعي از نوع آگاهي گر هستند.