نقشه‏‌راه ايران براي گذار به سوي اقتصاد دانش‏‌بنيان

جهان به دوره جديد اقتصادي وارد شده است كه در آن، اطلاعات، نوآوري و دانش بيش از ديگر عوامل توليد يا نيروي كار تأثير دارد. كشورهايي كه با موفقيت به اقتصاد مبتني بر دانش تبديل شوند، بر آينده مسلط خواهند بود. استفاده مؤثر از دانش و اطلاعات كار آساني نيست و نيازمند داشتن عناصر لازم، فراهم كردن شرايط و الزامات و زيست‏بوم متناسب با اقتصاد دانش‏بنيان است. در شرايطي كه اقتصاد دانش‏بنيان روزبه‏روز اهميت بيشتري مي‏يابد، فاصله ميان كشورهاي پيشرفته و درحال‌توسعه فزاينده است و تأخير در اين زمينه، موجب شكاف‏‏هاي جبران‌ناپذيري مي‌شود. برخي معتقدند اقتصاد دانش‏بنيان مختص كشورهاي پيشرفته، قوي و ثروتمند است، ولي شواهد حاكي است كه برخي راهكارها و تجارب موفق براي ورود به عرصه اقتصاد دانش‏بنيان وجود دارد. به‌هرحال، روشن است كه در دنياي سرشار از رقابت و نابرابري، گذار به سوي اقتصاد دانش‏بنيان نيازمند چشم‏اندازي مشخص و نقشه‏راهي روشن و دقيق است. تأمين عناصر و اركان كليدي مورد نياز براي تحريك و توسعه اقتصاد دانش‏بنيان براي دستيابي به رقابت‌پذيري بلندمدت، موضوعي مهم است. علم، نوآوري و فناوري به‌عنوان موتورهاي رشد و نيروي محرك اقتصاد دانش‏بنيان، نه جرياني خودجوش، كه مستلزم تداركي در قالب حكمراني و سياست‌گذاري علم، نوآوري و فناوري است. امروزه سياست‏هاي علم، فناوري و نوآوري در قالبي يكپارچه مطرح و بعضاً با عنوان سياست‏هاي جامع نوآوري تدوين مي‏شوند. در مقاله حاضر، پس از بررسي وضعيت كشور در شاخص‏هاي اقتصاد دانش‏بنيان، به بررسي تناظر آن با سياست نوآوري در ابعاد مختلف پرداخته شده است. تجارب، مدل‏ها و تحليل‏ها مشخص مي‏سازد كه براي تقويت اقتصاد دانش‏بنيان، سياست نوآوري به‌طور خاص در بعد «نهادي» نيازمند بازنگري جدي است. «ابزارها»ي سياستي بايد ارتقا يابد و متناسب‏سازي شود و خلق دانش‏بنيان بهبود يابد. براين‌اساس، در بخش نهايي مقاله، پيشنهاداتي در اين باره ارائه شده است.