تحليل اقتصادي و جرم شناختي هزينه‌هاي اجتماعي و منافع جرم

زمينه و هدف: در تاريخ تحولات حقوق كيفري و از زمان شكل‌گيري حقوق مدرن، نظريه‌هاي جرم شناختي بسياري براي تبيين ارتكاب جرم مفهوم‌سازي شده‌اند. با اين حال، نظريه كلاسيك حقوق كيفري با تأكيد بر رويكردهاي هزينه – فايده و انتخاب عقلاني، ارتكاب جرم را در بستر متغيرهاي فردي تحليل مي‌كند. به باور اين نظريه، بزهكارانْ كنشگران عقلاني و اقتصادمحوري هستند كه با در نظر گرفتن منافع و هزينه‌هاي جرم در حالتي مرتكب جرم مي‌شوند كه منافع حاصل از جرم بيش از هزينه‌هاي آن‌ها باشد. رشد رويكردهاي ميان رشه اي و تمركز پژوهشگران اقتصاد به مسئله جرم در پرتو توجه به نظريه‌هاي خرد، قرائت سنتي از نظريه كلاسيك را متفاوت كرد.روش: پژوهش حاضر كيفي و باتوجه به ماهيت موضوع، از نظر هدف كاربردي و به لحاظ گردآوري اطلاعات به روش اسنادي و از طريق مطالعه قوانين و منابع معتبر انجام شده و اطلاعات به دست آمده به صورت توصيفي- تحليلي مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته است.يافته ها: امروزه تحليل‌هاي اقتصادي از جرم در پرتو نگرش‌هاي ميان رشته اي، آميزه‌اي از جرم‌شناسي، اقتصاد و حقوق كيفري است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نظريه هاي جرم‌شناسانه انتخاب عقلاني، فعاليت روزمره، پيشگيري وضعي و بزهكاري يقه سفيدها خاستگاه اصلي هزينه‌هاي اجتماعي و منافع جرم هستند.نتايج: در مجموع، كاربست نظريه‌هاي اقتصادي و تحليل جرم شناختي نظريه انتخاب عقلاني اين امر را ثابت كرد كه نظريه مورد اشاره داراي جامعيت نيست. به عبارت بهتر، بزهكاران يقه آبي به اعتبار شخصيت مجرم، مرتكب جرم مي شوند از دامنه اين نظريه خارج مي‌شوند.  همچنين هزينه­ هاي اجتماعي ارتكاب جرم، طرد شدن مجرم و انگ مجرمانه در جامعه  خواهد بود و منافع جرم براي مجرمان اعم از منافع مادي (مالي) و رواني (فرونشاندن نفرت، خشم و انتقام؛ فرونشاندن شهوت و كسب لذت) در پي خواهد داشت.