وضعيت پژوهشگران حوزه علوم پايه در اشتراك‌گذاري و استفاده مجدد از داده‌هاي پژوهشي

هدف: فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي موجود بستري را فراهم آورده‌اند كه از طريق آن پژوهشگران قادرند حتي داده‌هاي مورد استفاده در پژوهش خود كه ممكن است به سختي به دست آمده باشد را با ديگر پژوهشگران به اشتراك بگذارند و ديگران هم بتوانند اين داده‌ها را در اختيار گرفته و مورد تحليل و بررسي مجدد قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسي وضعيت پژوهشگران ايراني حوزه علوم پايه در اشتراك و استفاده مجدد از داده‌هاي پژوهشي است.روش: اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي و با رويكرد كمي و به شيوه پيمايشي انجام شد. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه علوم پايه كه در سال 2021 در پايگاه وب آو ساينس مقاله داشتند، تشكيل دادند. ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه‌ محقق‌ساخته‌اي بود كه بر اساس منابع مرتبط به صورت الكترونيكي طراحي شد. نمونه آماري شامل 309 پژوهشگر در اين پژوهش شركت كردند. از نرم‌افزار اس‌پي‌اس‌اس به منظور تجزيه و تحليل يافته‌ها استفاده شد.يافته ‌ها: نتايج نشان داد بيش از 64 درصد از پژوهشگران تجربه اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي را ندارند هر چند نگرش مثبتي نسبت به اين موضوع دارند و بسياري از آن‌ها تمايل به استفاده مجدد از داده‌هاي پژوهشي ديگران را دارند. عوامل فردي، فرهنگي و رفتاري، حقوقي و سياسي مؤثر بر اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي در وضعيت مطلوبي قرار دارند اما عوامل سازماني و فني در وضعيت نامطلوبي هستند. ميان عوامل فردي، فني، فرهنگي و سياسي، سازماني و حقوقي و سياسي با متغيرهاي جمعيت‌شناختي پژوهش به جز در مواردي در متغير جنسيت، تفاوتي مشاهده نشد. به لحاظ فني، سازماني و ساختاري هنوز شرايط تحقق اشتراك و استفاده از داده‌هاي پژوهشي فراهم نيست. قوانين، آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي مربوط آماده نشده‌اند، محرك‌هاي مادي و معنوي در سازمان‌ها و نهادهاي مربوط به وجود نيامده‌اند و زيرساخت‌هاي فني سخت‌افزاري و نرم‌افزاري و استانداردهاي مورد نياز فراهم نشده است.نتيجه‌گيري: با وجود اين كه نگرش مثبت در ميان پژوهشگران علوم پايه براي اشتراك‌گذاري و استفاده مجدد از داده‌هاي پژوهشي وجود دارد اما به لحاظ فني و سازماني امكان تحقق آن وجود ندارد؛ بنابراين، بايستي تلاش‌هايي مداوم جهت ايجاد فرهنگ به اشتراك‌گذاري داده در مراكز علمي و دانشگاهي صورت گيرد؛ قوانين و مقررات شيوه اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي و نيز استفاده مجدد از آن‌ها با رعايت اخلاق پژوهشي تدوين شود و مشوق‌هاي مادي متنوع براي پژوهشگراني كه داده‌هاي پژوهش خود را به اشتراك مي‌گذارند، در نظر گرفته شود.