واكاوي تأثير برچسب‌گذاري معنايي در ابهام‌زدايي هم‌نويسه‌هاي تخصصي از نظر كيفيت بازيابي (معيار F) در بازيابي متون علمي

با توجه به نقش مهم و تعيين‌كننده واژگان تخصصي در مسيريابي دقيق و كامل پژوهش‌هاي علمي، هدف از پژوهش حاضر، تبيين ميزان اثربخشي برچسب‌گذاري معنايي در رفع ابهام هم‌نويسه‌هاي تخصصي و كيفيت بازيابي حاصل از آن بود. اين پژوهش از حيث هدف كاربردي و از حيث روش‌شناسي، از نوع كاربردشناسي تجربي يا پيكره‌اي است و روشي با نظارت محسوب مي‌شود. از جمله فنون پردازش زبان طبيعي كه براي دستيابي به هدف پژوهش به كار گرفته شد تحليل ريخت‌شناسي و برچسب‌گذاري معنايي هم‌نويسه‌هاي تخصصي بود. جامعه پژوهش را 442 مقاله علمي در قالب دو گروه كنترل و آزمون تشكيل دادند. گروه كنترل داراي 221 متن كامل مقاله بدون برچسب و گروه تجربي داراي همان 221 مقاله اما اين بار برچسب‌گذاري‌شده، بود كه در نظام بازيابي اطلاعات براي تبيين اثربخشي برچسب‌گذاري معنايي در ابهام‌‌زدايي هم‌نويسه‌هاي تخصصي و كيفيت بازيابي متون علمي آزموده شدند. سطح معني‌داري آزمون ويلكاكسون نشان داد كه ميزان كيفيت بازيابي نتايج بعد از به كارگيري پيكره تخصصي برچسب‌گذاري‌شده نسبت به قبل از آن تفاوت معني‌داري دارد. بررسي رتبه‌هاي منفي و مثبت نشان داد اين ميزان به طور معني‌داري افزايش يافته و به حد بيشينه آن يعني 1 رسيده است. به عبارت ديگر در روش آزموده شده‌ي اين پژوهش، فراخواني و دقت كه هر دو در تعيين ميزان كيفيت بازيابي (معيار F) تأثير دارند در حد بهينه آن يعني 1 به دست آمد. از يافته‌هاي پژوهش حاضر چنين برمي‌آيد كه لزوما بين فراخواني و دقت رابطه معكوس وجود ندارد و اين دو مي‌توانند به موازات يكديگر به حد بيشينه خود برسند. كارايي بهتر نظام بازيابي با استفاده از اين رويكرد، به دليل تجهيز نظام بازيابي به برچسب‌هاي موضوعي و در نتيجه آن توانمندسازي اين نظام به تمايز موضوعي هم‌نويسه‌هاي تخصصي است. تعبيه مجموعه آموزش در ساختار نظام بازيابي، اطلاعات افزوده‌اي را فراهم مي‌كند تا در خدمت نظام بازيابي براي تمايز بين معاني متعدد هم‌نويسه‌هاي تخصصي قرار گيرد. اين ابزار، يكي از عناصري است كه كيفيت بهينه بازيابي را موجب مي‌شود و نظام بازيابي اطلاعات را هنگام بازيابي متون حاوي هم‌نويسه‌هاي تخصصي از بازيابي واژه‌محور به سمت بازيابي محتوامحور سوق مي‌دهد.