بررسي فيتوشيميايي و آنتي اكسيداني اسانس و عصاره گياه دارويي Tanacetum parthenium (L.) Schultz. در رويشگاه‌هاي مختلف استان گلستان

گياه دارويي بابونه كبير(مخلصه) (Tanacetum parthenium (L.) Schultz.) داراي شهرت جهاني به‌عنوان تب بر، مسكن، ضد عفوني كننده و ضد التهاب است و در رويشگاههاي طبيعي استان گلستان نيز مصارف مشابه درماني دارد. در اين تحقيق به‌منظور بررسي فيتوشيميايي اسانس و مقايسه عملكرد آنتي اكسيداني گياه در رويشگاه‌هاي مختلف استان‌، برگهاي گياه در مرحله گلدهي كامل به‌ترتيب از دو رويشگاه جنگلي 990 متر (زيارت) و كوهستان دراز نو (2200 متر) واقع در جنوب غرب استان در اواخر تيرماه 1398 جمع‌آوري گرديد. اسانس‌گيري با استفاده از روش تقطير با آب (طرح كلونجر) و شناسايي تركيبات اسانس با استفاده از روش GC/ MS ارزيابي گرديد. عصاره‌گيري با استفاده از روش خيساندن‌، اندازه گيري ميزان فنل و فلاونوييد كل و ارزيابي عملكرد آنتي اكسيداني نمونه عصاره‌‌ها‌‌‌ نيز به‌ترتيب با استفاده از روش‌هاي DPPH و اسپكتوفوتومتري انجام گرفت. نتايج نشان داد با افزايش ارتفاع  ميزان فلاونوييد كل تا 2/148 ميلي‌گرم معادل كوئرستين در هر گرم وزن خشك  و فنل كل تا 7/218 ميلي‌گرم معادل گاليك اسيد در هر گرم وزن خشك گياه افزايش يافت‌، ضمن اينكه از بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني نيز (۸۹ درصد) در مهار راديكال‌هاي آزاد DPPH برخوردار بود. به‌ترتيب تركيبات كامفور (۱۲/۴۳- ۸/۵۴ درصد)‌، كامفن (9/69- 04/10درصد)‌، بورنيل استات (۱/۳- 06/6 درصد)، او8- سينئول و پارا- سيمن  هر كدام (۱/۳- ۳۶/۳ درصد) از مهمترين تركيبات متشكله اسانس در هر دو رويشگاه بودند كه  با افزايش ارتفاع در رويشگاه 2200 متر بيشترين ميزان اسانس و بالاترين كميت و كيفيت مواد موثره نيز گزارش گرديد. اين موضوع مي‌تواند در تاييد عملكرد بهتر دارويي اين گياه در ارتفاعات و همچنين مستند سازي علمي استفاده‌هاي دارويي از اين  گياه را به‌عنوان ضدالتهاب‌، ضدباكتري و مسكن در رفع و التيام زخم، تسكين دردهاي ميگرني‌، زانو و قاعدگي را قابل بحث سازد.