مطالعه نقش‌مايه اسارت در منسوجات دوره شاه طهماسب با رويكرد جامعه شناسي تاريخي تدا اسكاچپول

موضوع اسارت رايج ترين موضوع منسوجات دوره شاه طهماسب در نيمه سده دهم ه ق است. تدقيق در دلايل نقش اندازي نقش مايه اسارت بر اين منسوجات نشان مي دهد كه مقاصد مهمي در پس شكل گيري اين نقش نهفته است. بررسي اين موضوع زماني اهميت مي يابد كه نمونه هاي قابل توجهي از آن ها شناخته و تاريخ گذاري شده اند در صورتي كه كمتر پيش زمينه هنري از اين موضوع تا اين زمان وجود داشته است. همين امر انگيزه لازم براي انجام اين پژوهش را فراهم مي آورد. بنابراين پرسشي كه در اين جا مطرح مي گردد اين است كه علت اصلي نقش اندازي موضوع اسارت بر منسوجات دوره شاه طهماسب چه بوده است؟ پژوهش هاي انجام شده تاكنون مهمترين علل شكل گيري اين نقش را لشكر كشي هاي پي در پي شاه طهماسب به گرجستان و دستيابي به تعداد كثيري اسراي مرد و زن و كودك دانسته اند. اما با توجه به نقش اندازي اين موضوعات تنها بر منسوجات اين دوره و عدم شكل گيري آن بر هيچ زمينه هنري ديگر، ضرورت كنكاش بيشتر احساس مي گردد كه با دقت در تاريخ سياسي و اجتماعي دوره شاه طهماسب و تغيير رويكردهاي حامي هنري نسبت به موضوعات سابق براي نقش اندازي بر منسوجات و نياز براي نمايش قدرت و نفوذ معنوي حاكم در منطقه مي توان به اين مهم دست يافت؛ از ميان تمام وقايع دوره، اختلافات داخلي قزلباش ها، توبه شاه طهماسب و رقابت با عثماني در جنگ عليه كفار، ضمن محدوديت هاي مذهبي در تصويرگري كتاب و همچنين نقش كاربردي منسوجات در مديريت احساسات دروني فرد و جنبه تبليغي اين منسوجات در اين نقش پذيري مؤثر بوده اند. بدين ترتيب، پژوهش حاضر با رويكرد جامعه شناسي تاريخي به تبيين چرايي و چگونگي شكل گيري اين نقش بر منسوجات دوره شاه طهماسب مي پردازد و نتيجه حاصل از اين بحث نشان مي دهد كه مجموعه اي از عوامل بهم پيوسته در اين دوره ، انگيزه جنگ با گرجستان را ايجاد نموده و پيرو آن موجب خلق و توليد اين منسوجات تصويري گرديدند.