بررسي اژدهاگونگي اسفنديار با رويكردي تطبيقي

در اين نوشتار به شيوۀ نقد اسطوره شناختي و با رويكرد تطبيقي ميان حماسۀ ايراني و هندي، شخصيت اسفنديار در شاهنامه با شخصيت ورترا در حماسۀ هندي سنجيده شده و انگاره اي ديگر دربارۀ ژرف ساخت نبرد او با رستم، پيشنهاد شده و براي نخستين بار نشان داده شده است كه اسفنديار در نبرد با رستم، بسياري از ويژگي هاي اژدهاي ورترا را بازتاب مي دهد و از اين ديد با اژدها بسيار همانند است. بر پايۀ اين بررسي، داستان نبرد اسفنديار با رستم، گونه اي نو و ديگرگون شده از داستان نبرد ورترا، اژدهاي خشكسالي، با ايندرا در اسطورۀ هندي است. پيوند اسفنديار با بنيان هاي ديني برآمده از دستكاري هاي هنرورزانۀ داستان پردازان يا دين پرستان در دوره هاي سپسين است كه زمينۀ دور شدن شخصيت اسفنديار را از تبار اژدهايي خود و نزديك شدن به چهرهاي ديني و پهلواني فراهم مي كند. اسفنديار در رويين تني، كشته شدن با تير، زخم پذيري از يك نقطۀ ويژه و برخي ديگر از ويژگي ها، يكسره به اژدهاي خشكسالي اسطورۀ هندي مي ماند. آنچه انگيزۀ پايفشاري اسفنديار را بر بستن دستان تهمتن پديد مي آورد، برآمده از آرماني اهريمني است كه بخشي بنيادين از ساختار داستان نبرد ورترا را با ايندرا بازتاب مي دهد.