بررسي روان كاوانه شخصيّت هاي زال، كيكاووس و رستم با رويكرد تحليل رفتار متقابل

در دورۀ معاصر و با اولويت يافتن تخصص در پژوهش هاي ادبي، مطالعات ميان‌رشته‌اي در نقد ادبي نوين به يك هويت و شاكلۀ مستقل در قالب گرايشي نو بدل شده است كه از ارتباط ميان حوزۀ روان كاوي و ادبيات مي توان به عنوان يكي از مهم ترين آنان ياد كرد. از سويي، در نظريه هاي روان كاوي جديد، روش «تحليل رفتار متقابل» كه نخستين بار توسط اريك برن مطرح شد، به «تحليل تبادلي» نظام رفتاري انسان ها مي پردازد و از تحليل داده هاي كلامي، رفتاري و پيشنويس هاي زيستي، سعي در تفسير كنش ها و نتايج آن دارد؛ از سوي ديگر، شاهنامۀ فردوسي به عنوان متني توانمند در ساخت و به كارگيري عناصر داستان و ظرفيت هاي بالاي آن در ديالوگ، تبيين حالات، كنش، لحن و... مي تواند به عنوان سوژه اي مناسب در تحليل با رويكرد متن محورانه، قرار گيرد؛ درنتيجه اين پژوهش بر آن است تا با روش توصيفي-تحليلي و بر اساس داده هاي متني، به شناخت حالات نفساني و متعاقباً تحليل روابط متقابل در سه شخصيت زال، كيكاووس و رستم بپردازد و به چرايي شكل گيري تراژدي رستم و سهراب با توجه به نظام تحليلي برن دست يابد. بر اساس نتايج به‌دست آمده، اگر سطح «بالغ» روان شخصيت‌هاي داستان، مهارت هدايت «والد» را مي‌داشت، شاكلۀ روايت رستم و سهراب، مسير تراژدي را طي نمي كرد و غلبۀ جنبۀ «والد» در شخصيت كاووس و رستم و عدم حضور زال به عنوان «بالغ»، هستۀ اصلي شكل‌گيري اين تراژدي به ‌شمار مي‌رود.