تحليل رباعيات خيام بر مبناي نظريه هيجاني پلاچيك

در دهـه هاي اخيـر، ورود مطالعـات ميـان رشتـه اي به تحقيقـات ادبي، سبب تازگي و جذابيت پژوهش هاي ادبي شده است. با توجه به ظرفيت رباعي به عنوان يكي از قالب هاي شعر فارسي و عاطفه كه يكي از اجزاي اصلي شعر است، در اين پژوهش، رباعيات خيام از منظر روان شناسي بررسي و تحليل شده است. چهارچوب نظري اين مقاله را نظريه پلاچيك تشكيل مي دهد. بر اساس اين نظريه، هشت هيجان يا عاطفه ميان تمام موجودات زنده مشترك است. اين عواطف هشتگانه عبارت اند از: تخريب، شادي، جذب، جهت يابي، دفاع، محروميت، دفع و اكتشاف. تمام هيجان هاي مورد نظر پلاچيك، در رباعيات خيام قابل استنباط است. هيجان هاي تخريب 37 مورد، شادي 90 مورد، جذب 107 مورد، جهت يابي 61 مورد، دفاع 32 مورد، محروميت 130 مورد، دفع 43 مورد و اكتشاف 103 مورد هستند. اگرچه تصور غالب بر اين است كه هسته مركزي منظومه فكري خيام بر خوش باشي و عشرت تمركز دارد؛ اما اين بررسي روان شناختي روشن كرد كه در اين رباعيات، غم و اندوه بر شادي و لذت سيطره دارد. نتايج حاصل از اين پژوهش گوشه اي از ابعاد شخصيت عاطفي خيام را آشكار مي كند.