ژئوتوريسم و ژئوپارك راهبردي تازه در مديريت و آمايش سرزمين حوزه آبخيز

امروزه صنعت گردشگري به‌عنوان اقتصاد پنهان براي تمام كشورها از ضروريات جدي برنامه‌هاي اقتصادي و اجتماعي مطرح است. اين اقتصاد به علت عدم نياز به سرمايه‌گذاري زياد و ايجاد اشتغال بالا نسبت به صنايع ديگر موردتوجه كشورها به‌ويژه كشورهاي درحال‌توسعه است. زمين‌گردشگري ( ژئوتوريسم ) يا همان جاذبه پديده‌هاي زمين‌شناسي و ژئومورفولوژيكي در حوزه‌هاي آبخيز داراي قابليت گردشگري است. توسعه گردشگري طبيعت‌محور داراي كاركردهاي متعددي براي جوامع محلي و آبخيز نشينان بوده كه ازجمله راه‌كارهاي مناسب براي مقابله با معضل معيشت و بيكاري است. در غالب موارد اين ظرفيت اقتصادي و اجتماعي براي آمايش سرزمين در حوزه آبخيز مورد توجه جدي قرار نگرفته و به‌ عبارت‌ ديگر اين ثروت ملي و ميراث طبيعي در حوزه‌هاي آبخيز ايران به‌عنوان عامل توسعه پايدار لحاظ نگرديده است. شناسايي پتانسيل ژئوتوريسم در قالب ژئوپارك براي حوزه هاي آبخيزي كه از تنوع زمين‌شناسي برخوردارند، ميتواند در آمايش سرزمين اين مناطق نقش اساسي ايفا نمايد. در صورت وجود ژئوپارك، ميراث تاريخي و فرهنگي حوزه‌هاي آبخيز باعث افزايش پتانسيل ژئوتوتوريسم در ژئوپاركها مي‌شود. در اين مناطق با جلب مشاركت جوامع محلي و آبخيزنشينان و توليدات بومي از قبيل صنايع‌دستي و محصولات مرتعي و جنگلي، گسترش عدالت اقتصادي يا اجتماعي در حوزه‌هاي آبخيز تحقق مي‌يابد. دراين صورت كمك مؤثري به آمايش سرزمين و مديريت جامع در حوزه آبخيز مي‌شود. ژئوتوريسم رهيافت جديدي در مديريت حوزه آبخيز از نظر اقتصادي واجتماعي بوده كه علي رغم تاكيد يونسكو، تاكنون مورد توجه آبخيز داران قرار نگرفته است. در مقاله حاضر نقش ژئوتوريسم وژئوپارك درآمايش سرزمين حوزه آبخيز، توسعه گردشگري، و نيز مسايل اقتصادي و اجتماعي حاصل از آن بر زندگي و معيشت آبخيزنشينان بررسي و تحليل مي گردد.