مدح در بديع

يكي ‌از مضامين عمده در تاريخ ادب فارسي، مدح بوده است كه شاعران به شيوه‌هاي مختلف آن را بيان ‌كرده‌اند. علماي بلاغت هريك از اين شيوه‌ها را يك صنعت به شمار آورده و ‌ويژگي‌ها و شرايط خاصي براي آن‌ها در نظر گرفته‌اند. اين پژوهش، به‌روش توصيفي‌تحليلي به بررسي و نقد اين صنايع در آثار بلاغي ‌زبان فارسي پرداخته است. در مجموع سيزده آرايه از صنايع بديعي به مضامين مدحي اختصاص دارد كه همه جزو صنايع معنوي بديع محسوب مي‌شوند. اين جدا از صنايعي است كه افزون بر مدح، مضامين ديگر نيز از طريق آنها ارائه شده است. از اين تعداد، سه صنعت ابداع، تأكيدالمدح بمايشبه‌الذّم و استدراك به‌دليل‌ ايهامي‌‌ كه در ذهن خواننده ايجاد مي‌كنند، داراي ارزش‌هاي بلاغي بيشري هستند. در اين ميان صنعت تأكيد المدح‌بمايشبه‌الذّم، بيشتر مورد توجه بلاغيون بوده است؛ به‌گونه‌اي ‌كه در همة كتب بديعي مطرح شده ‌است. از بين آثار بلاغي نيز كتاب بدايع‌الافكار في ‌صنايع‌الاشعار بيشتر از بقيه، يعني نُه صنعت مدحي را مطرح كرده است. آنچه دراين ميان آشكاراست، تشتّت و گاه اختلاف آراي بلاغيون در زمينة نامگذاري، تعاريف و ذكر شواهد اين صنايع است.