تبيين كاركرد استدلالي ـ اقناعي فن بديعي «اقتباس» براساس تكنيك احتجاجي «حجت سلطه»

فن بديعي اقتباسْ فرايند ستاندن كلام مقدس (كلام الهي/ كلام بزرگان ديني) و كاربست آن در كلام بشري است. اين فن مانند بسياري ديگر از فنون بديعي به‌سبب سيطره رويكرد زينت‌انگارانه نسبت‌به علم بديع، عموماً ابزاري تزييني تلقي مي‌شود و درباره كاركردهاي اساسي آن غفلت شده است. پژوهش حاضر كوشيده است تا با روشي توصيفي ـ تحليلي، در مقام نظري و نيز در مقام عملي، از اين رويكرد فاصله بگيرد. بدين منظور، ازسويي با طرح و بررسي انديشه‌هاي بلاغيان درباره فن اقتباس و ازسوي ديگر با ارائه و تحليل نمونه‌هايي بليغ از دو زبان عربي و فارسي كوشش شده است تا كاركرد استدلالي ـ اقناعي اين فن برجسته شود؛ به همين سبب براساس يكي از حجت‌هاي مطرح‌شده در نظريه «احتجاجِ» پرلمان و تيتكا، تحت عنوان حجت «سلطه»، تصويري روشن از اينگونه كاركرد فن اقتباس ارائه خواهد شد. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه در فرايند فن اقتباس مي‌توان آيات قرآن كريم و احاديث و روايات را حجت و دليلي موثق و معتبر براي تأييد و تقويت ادعاي خود دانست و با استفاده از سلطه و نفوذ اين متون مقدس اسلامي، مخاطبِ معتقد را به اقناع واداشت. گفتني است چنين اقتباسي بهترين راه مقابله با فردي است كه با تضمين كلام بشري درپي تأييد و تقويت ادعاي خود برآمده است. همچنين بهترين راه مقابله با ادعاي فردي كه به سلطه متون مقدس متمسك شده، تمسك به همين نوع مرجع مقدس است. البته بايد در نظر داشت همه اينها تنها زماني ميسر خواهد بود كه طرفين فهم مشتركي از متون مقدس داشته باشند؛ در غير اين صورت، اين سازوكار احتجاجي راه به جايي نخواهد برد. ارائه الگويي فراگير از كاركرد استدلالي ـ اقناعي فن اقتباس براي حجت سلطه يكي ديگر از مهم‌ترين دستاوردهاي پژوهش حاضر است.