كهن‌الگوي «نجات مرد به‌وسيلۀ زن» و ردّپاي آن در روايات غنايي

يكي از كهن‌الگوهايي كه در بسياري از داستان‌هاي غنايي وجود دارد، كهن‌الگوي نجات مرد به‌وسيلۀ زن است. چه در روايات عاشقانه‌اي كه قهرمان آن‌ها شخصيت مرد است، چه آن‌هايي كه قهرمانشان شخصيت زن است، مي‌توان نشانه‌هايي از اين وضعيت كهن‌الگويي را مشاهده كرد. در اين كهن‌الگو شخصيت زن داستان به ياري شخصيت مرد مي‌شتابد و او را از مرگ يا درماندگي‌اش نجات مي‌دهد. در اين پژوهش به بررسي اين كهن‌الگو در رواياتِ منظومِ غناييِ «زال و رودابه»، «بيژن و منيژه»، «خير و دختر چوپان»، «افسانه گفتن سبزپوش بهشتي در پيش بهرام گور»، «يوسف و زليخا» و «جم و گل» پرداخته شده است و داده‌هاي آن با رويكرد نقد كهن‌الگويي نقد و بررسي شده‌اند و به شيوۀ توصيفي-تحليلي نگارش يافته‌اند. يافته‌هاي به دست آمده نشان مي‌دهد كه علاوه بر اين كه كهن‌الگوي نجات مرد به‌وسيلۀ زن در قصّه‌هاي كهن وجود دارد، در بسياري از متون غنايي امروزي نيز وجود دارد و وضعيتي كهن‌الگويي است كه برخي از روايات براساس آن شكل گرفته‌اند. عشق در نگاه اوّل، پرهيزه‌شكني، ديوآسايي، سفر قهرمان و رسيدن به فرديّت، مؤلفه‌هاي اصلي كهن‌الگوي نجات مرد به‌وسيلۀ زن‌اند كه در رواياتِ متأثر از اين وضعيت كهن‌الگويي‌ وجود دارند.