آيين جِل جِلاني طامۀ نطنز و مقايسۀ آن با ديگر آيين‌هاي آتش بُن ايران

جِل جِلاني آييني كهن با بن‌مايه‌هاي ايراني است كه در روستاي كوهستاني طامۀ شهرستان نطنز برگزار مي‌شود. بدين ترتيب كه در سه شب منتهي به نوزدهم دي‌ماه، جوانان آبادي در شامگاهان آتشي مي‌افروزند، آنگاه به در خانه‌ها مي‌روند و با خواندن اشعاري براي اهل خانه آرزوي بركت و سلامتي مي‌كنند، سپس صاحب‌خانه با رغبت و احترام هدايايي خوراكي از نوع ميوه و خشكبار در سيني مي‌نهد و به گروه مي‌دهد، گروه آن را در خورجين الاغ خود مي‌ريزد و سراغ خانه‌اي ديگر مي‌رود، در پايان در مسجدي كوچك جمع مي‌شوند و هدايا را بين خود تقسيم مي‌كنند. اين آيين كمي با گذشته تفاوت دارد، زيرا پيش‌تر بر گلوگاه درختان سنگ مي‌گذاشتند و آتش را در بالاي كوهي مي‌افروختند تا نور آن به همۀ باغات برسد. داده‌هاي اين پژوهش كه به‌صورت ميداني و اسنادي گردآوري شده و از جهت ديني و آييني مورد تحليل قرار گرفته است. نتايج مقاله نشان مي‌دهد آيين جل جلاني برگرفته از آيين‌هاي دي‌ماهي ايراني است كه شباهت‌هاي زيادي با جشن‌هاي سده و هيرومبا زرتشتي و آيين نيمۀ ماه رمضان مسلماني دارد، اما به‌عكس آيين نيمۀ ماه رمضان بن‌مايه و اصالت ايراني خود را تا حدود زيادي حفظ كرده و متناسب با حوايج روستاييان باغ‌دار كه با مشكل سرماي كوهستان و يخ‌زدگي درختان مواجه هستند، به حيات خود ادامه داده است.