تجزيه گرافيكي ژنوتيپ، محيط و برهمكنش ژنوتيپ × محيط براي صفت عملكرد دانه گندم نان (.Triticum aestivum L) در شرايط ديم

كمبود آب مهمترين عامل محدود كننده توليدات كشاورزي بخصوص در مناطق خشك و نيمه‌خشك محسوب مي‌گردد ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم نان تحت شرايط محيطي مختلف در شناساسي ژنوتيپ‌هاي پايدار و با پتانسيل عملكرد بالا مفيد مي‌باشد. بنابراين تعداد 15 لاين جديد گندم نان، همراه رقم آفتاب در چهار ايستگاه‌ تحقيقاتي (گچساران، خرم‌آباد، مغان، گنبد) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت سه سال زراعي (99-1396) مورد ارزيابي قرار گرفتند. از روش آماري GGE باي‌پلات با مدل اثر ژنوتيپ + برهمكنش ژنوتيپ × محيط براي ارزيابي پايداري و سـازگاري ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مورد بررسي استفاده شد. نتايج تجزيه مركب عملكرد دانه نشان داد اثر محيط، اثر ژنوتيپ و برهمكنش ژنوتيپ × محيط معني‌دار بودند. نتايج نشان داد كه به ترتيب 91.49، 1.54 و 5.03 درصد از كل تغييرات مربوط به اثر محيط، اثر ژنوتيپ و برهمكنش ژنوتيپ × محيط بود. بررسي باي‌پلات چندضلعي منجر به شناسايي پنج ژنوتيپ برتر و شناسايي چهار محيط بزرگ و ژنوتيپ‌هاي مناسب در هر محيط بزرگ گرديد. بر اساس باي‌پلات ژنوتيپ فرضي ايده‌‌آل، لاين‌ G7 از نظر هر دو عامل پايداري و ميانگين عملكرد دانه (3812 كيلوگرم در هكتار)، بهتر از ساير ژنوتيپ‌ها بودو سازگاري عمومي بالايي در همه محيط‌هاي مورد بررسي نشان داد. بررسي باي‌پلات همبستگي بين محيط‌ها نشان داد كه بردارهاي محيطي مناطق گچساران و گنبد داراي زاويه نزديك به 90 درجه بود كه نشان‌دهنده عدم تشابه اين دو منطقه مي‌باشد. همچنين نتايج نشان داد كليه محيط‌ها داراي قابليت تمايز بالايي بوده و توانستند تفاوت‌هاي بين ژنوتيپ‌ها را به خوبي آشكار كنند. محيط مغان نزديك‌ترين محيط‌ به محيط ايده‌آل بود و بيشترين تمايز و بيانگري را نشان داد. در مجموع، لاين G7 با ميانگين عملكرد دانه مطلوب و پايداري عمومي بالا، لاين برتر اين آزمايش بود براي مطالعات تكميلي جهت معرفي به عنوان رقم تجاري جديد در شرايط ديم انتخاب شد.