فراتحليل عوامل مؤثر بر آگاهي از حقوق شهروندي در بين ايرانيان

مقدمه: حقوق شهروندي مجموعه‌اي از قواعد حاكم در اجتماع در ارتباط با سياست، نهادها، دولتها و جامعه مدني است. هدف اصلي اين پژوهش، بررسي عوامل مؤثر بر آگاهي از حقوق شهروندي با استفاده از شيوه فراتحليل است. روش: روش اجراي پژوهش فراتحليل كمي با هدف انسجام‌بخشي، مرور نظام‌مند و يكدست‌سازي مطالعات صورت‌گرفته در يك زمينه حقوق شهروندي بود. جامعه آماري اين پژوهش 32 پژوهش از پژوهشهاي صورت‌گرفته در سالهاي 1400-2004 بود كه 28 نمونه سند پژوهشي متناسب با ملاكهاي فراتحليل كمي (ضريب همبستگي، حجم نمونه، سطح معني‌داري، كيفيت پژوهش، اعتبار و روايي پژوهش و پيمايش)، با هدف تركيب و شناسايي ميزان تأثير آن انتخاب شدند. يافته‌ها: بين عوامل سياسي (مشاركت سياسي، گرايش سياسي، آگاهي سياسي، اعتماد سياسي)، فرهنگي (آگاهي اجتماعي از حقوق، آموزش حقوق شهروندي، مصرف رسانه‌اي، سرمايه فرهنگي)، اجتماعي (اعتماد اجتماعي، مشاركت اجتماعي، انسجام اجتماعي) و متغيرهاي زمينه‌اي (سطح تحصيلات، سن، پايگاه اقتصادي-‌اجتماعي) با ميزان آگاهي از حقوق شهروندي رابطه وجود دارد. اندازه اثر عوامل اجتماعي، زمينه‌اي، فرهنگي و سياسي بر آگاهي از حقوق شهروندي به ترتيب بيشتر است كه مجموع اين عوامل توانسته‌اند 0.20 درصد از تغييرات آگاهي از حقوق شهروندي را تبيين كنند. بحث: افزايش ميزان مشاركت مردم در حوزه‌هاي سياسي و اجتماعي زمينه را براي گسترش آگاهيهاي سياسي شهروندان فراهم مي‌كند. تقويت اعتماد سياسي شهروندان به نظام سياسي، توسعه حقوق شهروندي را به همراه خواهد داشت. آموزش حقوق شهروندي زمينه افزايش آگاهيهاي سياسي- اجتماعي را فراهم مي‌كند. بهره‌مندي از رسانه‌هاي جمعي و تقويت سرمايه‌هاي فرهنگي موجب تقويت اعتماد اجتماعي، افزايش مشاركت و انسجام اجتماعي مي‌شود و بستر لازم را براي توسعه حقوق شهروندي و برقراري و افزايش مؤلفه‌هاي حقوق شهروندي فراهم مي‌كند. در كنار همه اين ضرورتها، تحصيلات، سن و پايگاه اقتصادي- اجتماعي افراد هم در افزايش آگاهي مردم از حقوق شهروندي و برقراري مؤلفه‌هاي حقوق شهروندي موثر است كه لازم است مورد توجه قرار گيرد.