ارزيابي تنژگي بذر زنبق فردوسي (Iris ferdowsii)، گونه‌‌ا‌‌‌‌ي جديد، در معرض خطر انقراض و بومي ايران

از اصول بنيادين در حفظ و نگهداري گونه‌‌هاي وحشي به عنوان منبع ژنتيكي، انتخاب مطلوب‌‌ترين روش افزايش آن‌‌ها است. بررسي چگونگي تنژگي بذرهاي گياهان وحشي، گامي ضروري در روند اهلي‌‌سازي آنان است. با تاسف، گياه زنبق فردوسي، بر اساس معيارها و گروه‌‌بندي‌‌هاي ليست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت، با توجه به توزيع جغرافيايي، جمعيت‌‌هاي گياهي جدا و كاهش رويشگاه‌‌هاي مناسب رشد، در خطر انقراض است. از مراحل حساس و بحراني چرخه رشد گياهان، تنژگي بذر مي‌‌باشد؛ كه به طور قابل توجهي در كنترل جمعيت گياهي موثر است. براي بررسي شاخص‌‌هاي تنژگي بذر گياه زنبق فردوسي، آزمايشي در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار انجام گرفت. تيمارهاي آزمايش شامل سولفوريك اسيد %98 به مدت 5، 10 و 15 دقيقه، سديم هيدروكسيد 10، 15 و 20 مولار به مدت 10 دقيقه، حذف پوسته بذر، حذف ميكروپيل و شاهد بود. در هر تكرار تعداد 25 عدد بذر قرار داده شد. پس از تيمارهاي آزمايش، بذور به مدت يك ماه در شرايط دمايي 1±25 درجه سلسيوس و پس از آن به مدت سه ماه در دماي 1±6 درجه سلسيوس قرار داده شدند. نتايج آزمايش نشان داد كه درصد تنژگي بذر در تيمار حذف ميكروپيل 75% در مقايسه با تيمار شاهد افزايش يافت. افزون بر اين، بيشترين سرعت تنژگي و ميانگين تنژگي روزانه نيز در اين تيمار مشاهده شد. همچنين از ميان ساير تيمارهاي مورد بررسي، تيمارهاي استفاده از سديم هيدروكسيد در غلظت 20 مولار به مدت 10 دقيقه و حذف پوسته بذر، درصد تنژگي بذر را به ترتيب از صفر به 31.00 و 32.66% افزايش داد. به طور كلي، مي‌‌توان بيان كرد كه بهترين تيمار تنژگي بذر زنبق فردوسي، حذف ميكروپيل بذر مي‌‌باشد. وجود خفتگي مكانيكي و فيزيكي و خفتگي شيميايي ناشي از وجود مواد بازدارنده رشد در دورن‌‌بر از عوامل جلوگيري‌‌كننده از تنژگي بذر زنبق مي‌‌باشد. در نتيجه حذف درون‌‌بر بدون هيچ‌‌گونه آسيب ديدگي به رويان بذر، تسريع تنژگي بذر را در پي‌‌ خواهد داشت.