مشتري‌انگاريِ زوج در احاديث باب نكاح و پيامد‌هاي آن در آراي فقهاي اماميه

تعابير احاديث شيعي دربارهٔ نكاح و زوج متفاوت است. در برخي احاديث از نكاح به بيع تعبير شده و زوجْ مشتري انگاشته شده است. اين نوشتار با هدف تحليل دلالتِ هفت حديث، درباره مشتري‌انگاري زوج و پيامد‌هاي آن در آراي فقهاي اماميه، فارغ از ضعف يا قوت سند، فراهم آمده است. دو پرسش اصلي به اين قرار است: آيا مشتري‌انگاري زوج در احاديث شيعي بر آراي فقهاي اماميه تأثير گذاشته است؟ اطلاق لفظ مشتري بر زوج، در عبارت «يشتريها بأغلي الثّمن»، اطلاق حقيقي است؟ نويسنده در پژوهشي توصيفي‌تحليلي به اين پاسخ‌ها دست يافته است كه ظهور اوليهٔ احاديث، مُشعر به معاوضي‌بودنِ عقد نكاح و مشتري‌بودنِ زوج است. اين ظهور در برخي از آراي فقها تأثير گذاشته و فروعات فقهي‌اي چون: جواز نگاه مرد در خواستگاري، حق حبس زوجه و ... را درپي داشته است. ازنظرِ نويسنده، نكاح بيع نيست و زوج نيز مشتري حقيقي نيست و تعهدات مالي زوج، از قبيل مَهريه، جنبه‌اي فرعي در عقد نكاح است و تعابيري ازقبيل «يَشتريها بِأغلي الثّمن» و «مُستام» و «لِأنّ المرأةَ بائعةٌ نفسَها» در احاديث، جنبهٔ استعاري دارد.