گسترش آموزش عالي و عدم تعادل در بازار كار: رويكرد داده‌هاي تركيبي پويا

ايران در سال‏هاي اخير با فراگيرسازي شديد آموزش عالي مواجه بوده است، به‌گونه‌اي كه تعداد دانشجويان كشور در بازه ۱۳۸۴-۱۳۹۴ تقريباً سه برابر شده است. عليرغم افزايش كمي آموزش عالي در كشور نرخ بيكاري در كشور نه تنها كاهش نداشته است بلكه در بسياري از استان‌ها افزايش يافته است. با عنايت به هزينه‌هاي قابل توجهي كه سالانه در سطح ملي بر روي آموزش عالي صورت مي گيرد، چنانچه توسعه آموزش عالي در عمل با افزايش نرخ بيكاري توأم باشد، لازم است در خصوص سياست هاي آموزش عالي به‌ويژه در راستاي متناسب‌سازي كميت و كيفت آموزش عالي با نيازهاي بازار كار در استان‌ها بازنگري صورت گيرد. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن مشاهدات كشوري و استاني، رابطه‏ گسترش آموزش عالي و عدم تعادل در بازار كار را در بازه ۱۳۸۴-۱۳۹۶ به روش كمي مورد ارزيابي قرار مي دهد. در اين راستا، تعداد ثبت‌نام‌شدگان در دانشگاه ها، تعداد دانشجويان و بودجه‏ دولتي آموزش عالي به عنوان متغير نشانگر گسترش آموزش عالي انتخاب شده و سعي شده است تا رابطه اين متغيرها با عدم تعادل در بازار كار مورد بررسي قرار گيرد. در سطح كشوري اين بررسي در قالب آزمون همبستگي‏ در وقفه‏هاي مختلف صورت مي‌گيرد و در سطح استاني از روش عليت گرنجر و تحليل داده‏هاي تركيبي پويا با كمك تخمين‏زننده‏هاي گشتاوري تعميم‏يافته سيستمي (GMM) استفاده خواهد شد. نتايج بررسي‏ها نشان مي‏دهد كه در سطح كشوري، همبستگي مثبتي بين بودجه آموزش عالي و نرخ بيكاري در كشور وجود دارد. همچنين، در سطح استاني رابطه عليت بين تعداد ثبت‌نام‌شدگان در دانشگاه ها و تعداد دانشجويان از يك سو و نرخ بيكاري استاني از سوي ديگر تأييد مي‏شود. به علاوه، برآورد مدل‏هاي داده‏هاي تركيبي پويا با تصريح‏هاي مختلف حاكي از آن است كه تعداد ثبت‏نام‏شدگان در دانشگاه ها و بودجه‏ دولتي آموزش عالي در استان ها به عنوان متغير نشانگر گسترش آموزش عالي، رابطه مثبت و معناداري با نرخ بيكاري استاني دارند.