بررسي رافعيت جهل به حكم شرعي در مسئوليت كيفري

جهل در معناي ناآگاهي و بي‌خبري، از مفاهيم كم‌تكرار اما بسيار مهم در حقوق جزاي ايران است. قانون‌گذار تعريف دقيقي از جهل ارائه نكرده و در ماده 155 قانون مجازات اسلامي معناي جهل به نحوي نامعين به كار رفته، چنان‌كه جهل به حكم را عذر شرعي شمرده است. در مادۀ 217 نيز يكي از شرايط اجراي حد، آگاهي مجرم از حرمت رفتار ارتكابي خود است. بنابراين بايد معناي جهل را در فقه به دست آورد، چراكه مفاهيم بنيادين حقوق اسلامي ايران از فقه و اصول فقه شيعه دوازده‌امامي سرچشمه مي‌گيرند. اين پژوهش با بررسي تاريخچۀ بحث از جهل به حكم در دو علم اصول فقه و فقه، درصدد يافتن پاسخي براي تعريف جهل در حقوق جزاي اسلامي ايران، به‌ويژه مادۀ 155 قانون مجازات اسلامي در موضوع جهل به حكم به لحاظ شرعي است. خلاصۀ پژوهش اين‌ است كه از نظر شرع در صورتي كه جاهل قاصر يا مقصر غيرملتفت باشد، جهل او عذر شرعي محسوب مي‌شود و رافع مجازات است. در غير اين صورت ادعاي ناآگاهي وي پذيرفته نخواهد شد.