مقايسه قدرت پيش ‏بيني رهيافت RANAS با نظريه رفتار برنامه‎ريزي‌شده در به‌كارگيري اقدامات مصرف پايدار آب در ميان كشاورزان شهرستان مينودشت

كشاورزي مصرف‎كننده اصلي آب و آسيب‎پذيرترين بخش اقتصادي در مواجهه با كم آبي است.  اين مسأله در مناطق خشك جهان به يكي از چالش‎هاي اصلي در مديريت آب تبديل شده است؛ يكي از مهم‌ترين راهكارها توجه به مسئله تغيير رفتار است. از اين رو هدف تحقيق حاضر مقايسه قدرت پيش‎بيني نظريه رفتار برنامه‎ريزي‌شده و رهيافت RANAS جهت تبيين قصد به‌كارگيري اقدامات صرفه‌جويانه آب در بخش كشاورزي بود. جامعه آماري مطالعه را كشاورزان شهرستان مينودشت استان گلستان به تعداد 2358 نفر تشكيل دادند كه به روش نمونه‎گيري تصادفي چندمرحله‎اي و فرمول كوكران تعداد 331 نفر از ميان آن‎ها به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. روايي ظاهري پرسشنامه توسط پانلي از متخصصان دانشگاهي و كارشناسان خبره جهادكشاورزي بهره گرفته شد و پايايي آن با انجام مطالعه پيش‌آزمون با محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ از 0/603 تا 0/971 تأييد شد. نتايج نشان داد كه مؤلفه‎هاي نظريه رفتار برنامه‎ريزي‌شده و رهيافت RANAS به‌ترتيب قادر به تبيين 88/5 و 89/4 درصد از تغييرات متغير قصد رفتاري است. در نظريه رفتار برنامه‎ريزي‌شده، تنها متغير نگرش بر متغير قصد رفتاري اثر مثبت و معنادار داشت. در رهيافت RANAS تمامي متغيرها به‌غير از توانايي، بر قصد به‌كارگيري اقدامات مصرف پايدار آب اثر معنادار و مثبت داشتند. بر اساس ضرايب آماره بتا قوي‌ترين مؤلفه پيش‌بيني در هر دو مدل جهت آمادگي براي به‌كارگيري اقدامات صرفه‌جويانه آب، نگرش با ضرايب (0/933) و (0/752) بود؛ هم‌چنين سطح اين متغير در وضعيت ضعيف (64/4 %) قرار داشت. بنابراين، پيشنهاد مي‌شود اداره ترويج با توجه به ميانگين سني بالا (69 سال) و سطح سواد پايين اكثريت كشاورزان (84/9 %) برنامه‌هاي ترويجي و آموزشي متناسب با شرايط آن‌ها را به شكل بازديدهاي ميداني، روز مزرعه و مزرعه‌نمايشي در مزارع كشاورزان پيشرو طراحي و اجرا نمايد. يافته‌ها نشان داد كه نظرية رفتار برنامه‌ريزي‌شده و رهيافت RANAS قدرت بالايي در تبيين پيش‎بيني قصد رفتاري دارند. اما رهيافت RANAS نسبت به نظريه رفتار برنامه‎ريزي‌شده بهتر قادر به شناخت تعيين‎كننده‎هاي رفتاري است. از اين رو پيشنهاد مي‎گردد اداره ترويج براي طراحي برنامه‌هاي مداخله‌جويانه در تغيير رفتار كشاورزان به سمت كاهش مصرف آب، از رهيافت RANAS استفاده كند.