ارزيابي تاثير تغييرات كاربري زمين بر كيفيت آب‌هاي زيرزميني حوضۀ آبخيز دهرم در استان فارس

آب‌هاي زيرزميني تنها منبع آب براي شرب، آبياري و مصارف صنعتي در بسياري از مناطق خشك و نيمه خشك جهان است. آب‌هاي زيرزميني مي‌توانند توسط تأثيرات طبيعي و هم‌چنين انساني آلوده شوند. فعاليت‌هاي مسكوني، شهري، تجاري، صنعتي و كشاورزي مي‌توانند بر كيفيت آب‌هاي زيرزميني تأثير بگذارند. آلودگي آب‌هاي زيرزميني منجر به كيفيت پايين آب آشاميدني، از دست دادن منابع آب، هزينه‌هاي بالاي پاك‌سازي، هزينه‌هاي بالا براي منابع آب جايگزين و/يا مشكلات بالقوه سلامتي مي‌شود. در ايران، وابستگي به آب‌هاي زيرزميني در سال‌هاي اخير به شدت افزايش يافته است. در پژوهش حاضر تأثير تغيير الگوهاي كاربري زمين بر كيفيت آب زيرزميني در حوضه آبخيز دهرم استان فارس بررسي شد. منطقه مورد مطالعه يك منطقه در حال توسعه كشاورزي است. براي مطالعه تأثير اين تغيير كاربري زمين بر كيفيت آب زيرزميني، شاخص كيفيت آب زيرزميني (GQI) در سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) تهيه شد. در شاخص GQI پارامترهاي مختلف كيفيت آب تركيب شد تا يك شاخص كمي براي مقايسه تغييرات مكانيزماني كيفيت آب زيرزميني ارئه شود. تغييرات كاربري زمين از سال 1393 تا 1400 با استفاده از تصاوير سري زماني ماهواره‌ لندست بررسي شد. GQI و كاربري زمين در GIS ادغام شدند تا كيفيت آب زيرزميني تعيين شود. مناطق استفاده پايدار و ناپايدار از آب‌هاي زيرزميني براي تصميم گيري بهتر در رابطه با تخصيص كاربري زمين در اين منطقه به سرعت در حال تغيير مشخص شدند. تغييرات كاربري زمين با افزايش مساحت ساير كاربري‌ها به اراضي كشاورزي و ساخته شده به شدت تغيير كرده است. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان‌دهنده بدتر شدن كيفيت آب‌هاي زيرزميني در منطقه است كه عمدتاً به افزايش مناطق ساخته شده، خشكسالي و تغيير كاربري اراضي به زمين‌هاي كشاورزي و برداشت بي رويه آب توسط كشاورزان از چاه‌هاي منطقه، مربوط مي‌شود. ميانگين شاخص GQI از 86/42 به 57/36 طي يك دوره 7 ساله از سال 1393 تا 1400 كاهش يافت، كه نشان‌دهنده كاهش كيفيت آب است. كيفيت آب زيرزميني منطقه در سال 1393 داراي كيفيتي مطلوب است و در محدوده خيلي مناسب قرار دارد. اما در سال 1400 كيفيت آب از خيلي مناسب و مناسب به ضعيف و حتي بد تغيير كرده است. نتايج نشان مي‌دهد كه اين كيفيت نامناسب و ضعيف آب، بيش‌تر در محدوده مركز حوزه كه محل توسعه كشاورزي و مسكوني است كه دشت‌ها و اراضي مرغوب قرار دارند، اتفاق افتاده است و نه در حاشيه حوضه كه مناطق كوهستاني است. هم‌چنين، مناطق استفاده پايدار و ناپايدار از آب‌هاي زيرزميني براي تصميم گيري بهتر در رابطه با تخصيص كاربري اراضي در اين حوضه آبخيز به سرعت در حال تغيير، مشخص شدند.