مطالعه تنوع پروتئين‌هاي ذخيره‌اي دانه در برخي ارقام محلي و تجاري گندم دوروم

كاهش تنوع ژنتيكي گياهان زراعي درنتيجه به‌كارگيري فرايندهاي اصلاحي، منجر به از دست رفتن تعداد زيادي از ژن‌هاي مفيد مي‌شود. از اين‌رو مطالعه‌ تنوع ژنتيكي گياهان زراعي با استفاده از الكتروفورز پروتئين‌هاي ذخيره‌اي دانه مي تواند ابزاري سودمند درجهت بررسي خصوصيات آن‌ها از نظر پروتئين‌هاي ذخيره‌اي و در نتيجه تنوع باشد. در مطالعه حاضر، تنوع پروتئين‌هاي دانه 25 ژنوتيپ گندم دوروم به‌دست آمده از نواحي مختلف ايران كه شامل برخي ارقام محلي و ارقام تجاري هستند با استفاده از روش الكتروفورز SDS-PAGE  بررسي شدند. پروتئين‌هاي ذخيره‌اي ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه بعد از استخراج و پس از الكتروفورز، نمره‌دهي و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. صفات محتواي پروتئين دانه، از بذور برداشت شده با استفاده از دستگاه NIR و محتواي گلوتن كل  با استفاده از دستگاه گلوتن‌شوي اندازه‌گيري شدند.اين مطالعه در سال زراعي 97-1396 در مزرعه و آزمايشگاه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه رازي انجام پذيرفت. الكتروفورز منجر به شناسايي 14 نوار چندشكل گرديد. تجزيه خوشه‌اي با استفاده از ضرايب جاكارد و به روش UPGMA ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه را به 4 گروه تقسيم كرد. نمودار دوبعدي حاصل از تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نيز اين 4 گروه را تاييد كرد. بر اساس ماتريس تشابه جاكارد كمترين تشابه و بيشترين فاصله ژنتيكي بين ژنوتيپ‌هاي شماره 24 (رقم محلي اسلام آباد غرب) با ژنوتيپ‌هاي شماره 21 (رقم دهدشت)، 22 (رقم محلي خرم‌آباد) ، 23 (رقم دنا) و 25 (رقم محلي خرم آباد) با ضريب تشابه 41/0 به‌دست آمد. از طرفي مقايسه ميانگين ژنوتيپ‌ها براي صفات كيفي محتواي پروتئين دانه و گلوتن كل بيشترين ميزان اين دو صفت را براي ژنوتيپ هاي شماره 3 (رقم محلي كرمانشاه)، 4 (رقم محلي ايراني با منشاء نامشخص)، 1 (رقم محلي خرم‌آباد) و 2 (رقم محلي خرم‌آباد) نشان داد و كمترين ميزان هردو صفت نيز براي ژنوتيپ شماره 24 (رقم محلي اسلام آباد غرب) به‌دست آمد. ژنوتيپ شماره 18 (رقم محلي اهر) نيز جزو ژنوتيپ‌هاي با مقادير بالاي گلوتن مي‌باشد. با توجه به بررسي ژنوتيپ‌ها با استفاده از تجزيه واريانس صفات كيفي محتواي پروتئين دانه و گلوتن كل و مقايسه ميانگين و نيز گروه‌بندي آن‌ها با استفاده از اطلاعات حاصل از الكتروفورز، مي‌توان تلاقي بين ژنوتيپ‌هاي شماره3 (رقم محلي كرمانشاه) ،4 (رقم محلي ايراني با منشاء ناشناخته)، 1 (رقم محلي خرم‌آباد) و 2 (رقم محلي خرم‌آباد) را به دليل دارا بودن مقادير بالاي گلوتن و پروتئين با ژنوتيپ شماره 18 (رقم محلي اهر) به دليل داشتن مقادير بالاي گلوتن و نيز فاصله ژنتيكي قابل قبول با ژنوتيپ‌هاي ذكر شده را پيشنهاد داد.