كاربرد انتخاب ژنومي در بهبود برنامه‏هاي اصلاح نژاد مولكولي در آبزيان

هدف: با وجود اينكه آبزي پروري سريع‏ترين بخش از نظر توليد پروتئين حيواني در جهان مي‏باشد، برنامه‏هاي اصلاح نژاد در آبزيان نسبت به دام‏ها و گياهان با تاخير همراه بوده‏اند. برنامه‏هاي بهبود ژنتيكي آبزيان به طور عمده مبتني بر استفاده از اطلاعات فنوتيپي و شجره‏اي افراد بر اساس اصول ژنتيك كمي بوده است. با اين حال در سال‏هاي اخير، روش‏هاي مبتني بر اطلاعات ژنومي مانند انتخاب به كمك نشانگر (MAS) و انتخاب ژنومي (GS) به منظور بهبود صفات اقتصادي در برخي از گونه‏هاي آبزي مورد استفاده قرار گرفته‏اند. هدف مقاله حاضر بررسي اصول و مباني اصلاح نژاد در آبزيان از انتخاب فنوتيپي تا انتخاب ژنومي، مزايا و محدوديت‏هاي آن‏ها و پيشرفت‏هاي تحقيقاتي اخير در گونه‏هاي مختلف آبزي مي‏باشد.نتايج: انتخاب ژنومي در آبزيان از طريق افزايش صحت انتخاب، كاهش فاصله نسل، كاهش ميزان همخوني، كنترل بهتر اثرات متقابل ژنتيك و محيط و انتخاب حيوانات با حساسيت كمتر به تغييرات محيطي موجب افزايش پيشرفت ژنتيكي مي‏گردد. انتخاب ژنومي به ويژه براي انتخاب صفاتي كه اندازه گيري آن‏ها دشوار است يا وراثت پذيري پاييني دارند براي مثال مقاومت به بيماري، مصرف خوراك، صفات توليدمثلي و كيفيت گوشت مناسب است. اندازه جمعيت مرجع، تراكم نشانگر، طرح جفتگيري، تعداد و اندازه خانواده‏ها و تعداد نسل از عوامل موثر در صحت انتخاب ژنومي در آبزيان مي‏باشند. پيشرفت‏هاي مداوم در زمينه فناوري‏هاي مقرون به صرفه تعيين ژنوتيپ به‌ ويژه تعيين ژنوتيپ توسط توالي يابي (GBS) و علم بيوانفورماتيك، ‏كاربرد سريع‏تر انتخاب ژنومي در آبزي پروري را تسهيل خواهد كرد.نتيجه‌گيري: اگرچه انتخاب ژنومي در سال‏هاي اخير براي حدود 20 گونه‏ي آبزي مورد استفاده قرار گرفته و فرصت‏هايي را براي افزايش پيشرفت ژنتيكي فراهم كرده است اما بايد مزاياي اين روش در برنامه‏هاي تجاري و اقتصادي اصلاح نژاد آبزيان مورد ارزيابي قرار گيرد. انتظار مي‌رود كه انتخاب ژنومي در آينده به طور گسترده در اصلاح نژاد آبزيان مورد استفاده قرار گيرد و مسير را براي توسعه پايدار اين صنعت هموار سازد.