نقش آب در سياست‌‌هاي منطقه‌اي تركيه

هر رفتاري از سوي هر دولتي در روابط بين‌الملل كه در سياست خارجي آن كشور تبلور مي‌يابد، حامل پيام‌ها، انگاره‌‌ها و معاني خاصي است كه محصول شرايط محيطي داخل و خارج از آن كشور مي‌باشد. در اين ميان، تركيه با حاكميت حزب عدالت و توسعه از سال 2003 همواره در تلاش بوده‌است تا نفوذ و قدرت منطقه‌اي خود را در مناطق پيراموني، به‌ويژه خاورميانه، افزايش دهد. در همين راستا، پيرو تحولات سال 2011 و خيزش‌‌هاي مردمي كشور‌هاي عربي منطقه، در چارچوب دكترين عمق استراتژيك داوود اوغلو؛ آنكارا سعي كرده‌است تا با ابزار‌هاي متعددي اقدام به ارتقاي جايگاه خود در خاورميانه نمايد. عنصر آب و هيدروپليتيك، طي دو دهه گذشته، در كنار ديگر ابزار‌هاي تركيه نظير‌‌(ايدئولوژي اخواني، قدرت نظامي، هاب انرژي، ترانزيت) به يكي از ابزار‌هاي مهم،‌ تأثيرگذار و راهبردي در مسائل داخلي و سياست خارجي اين كشور تبديل شده‌است؛ بر همين اساس، در اين مقاله سعي شده‌است تا با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي به اين سوال پاسخ داده شود كه آب چه نقشي در سياست‌‌هاي منطقه‌اي تركيه در خاورميانه ايفا مي‌كند؟ فرضيه پژوهش بر اين نكته تأكيد دارد كه تركيه طي دو دهه گذشته با استفاده از موقعيت هيدروهژموني خود در هيدروپليتيك خاورميانه سعي كرده‌است تا از آب در راستاي افزايش اقتدار سياسي داخلي خود‌‌(افزايش مشروعيت، امنيت غذايي، امنيت انرژي) از يك سو و همچنين، استفاده از آن به‌عنوان دارايي(Asset)، ابزار و همچنين، سلاح راهبردي در سياست‌‌هاي خارجي خود در خاورميانه از سوي ديگر، در راستاي تبديل شدن به هژمون منطقه‌اي در منطقه بهره‌گيري نمايد. بنابراين، برخي از موارد استفاده از آب به‌عنوان سلاح از سوي رهبران تركيه، صرف‌نظر از به مخاطره انداختن امنيت زيست‌محيطي كشور‌هاي منطقه مانند دشت مغان در شمال‌غربي ايران، ابعاد امنيتي حادي را در پي خواهد داشت؛ به شكلي كه امكان وابسته شدن سياست‌‌هاي داخلي و منطقه‌اي بغداد به آنكارا، دور از ذهن نخواهد بود؛ چنانچه در بررسي بحران سوريه، مي‌توان يكي از عوامل مهم بي‌ثباتي اين كشور را عدم دسترسي قشر روستايي به منابع آبي دانست.