مقايسۀ اثر حرارت تجويزي بر برخي ويژگي‌هاي شيميايي خاك زيراشكوب بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) در شرايط آزمايشگاهي

آتش‌سوزي از مهم‌ترين آشفتگي‌هاي طبيعي در اكوسيستم‌هاي جنگلي است كه با توجه به شدت و مدت زمان، اثرهاي چشمگيري بر خصوصيات خاك دارد. پژوهش حاضر با هدف مقايسۀ ويژگي‌هاي خاك جنگلي دامنه‌هاي شمالي و جنوبي زيراشكوب بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) حرارت‌داده‌‌شده در شرايط آزمايشگاهي انجام گرفت. به‌منظور جمع‌آوري نمونه‌هاي خاك، دو دامنۀ شمالي و جنوبي از نواحي جنگلي شهرستان بانه انتخاب شد. ابتدا خط نمونه‌برداري روي خطوط تراز پياده شد. با حركت روي ترانسِكت، نزديك‌ترين درخت بلوط انتخاب و به فواصل 30 متري هفت درخت بعدي انتخاب شد. 16 نمونه خاك از عمق 5-0 سانتي‌متري برداشت شد. با انتقال نمونه‌هاي خاك به آزمايشگاه، چهار تيمار (خاك نسوخته و سه تيمار حرارت داده‌شده در دماهاي 200، 400 و 600 درجۀ سانتي‌گراد) تهيه شد. مقدار كربن آلي در دماي 200 درجۀ سانتي‌گراد تقريباً ثابت بود و از اين دما به بعد كاهش يافت. مقدار نيتروژن در دماي 200 درجۀ سانتي‌گراد افزايش و از اين دما به بعد كاهش پيدا كرد و در خاك دامنه‌هاي شمالي و جنوبي به‌ترتيب به 0.05 و 0.02 درصد در دماي 600 درجۀ سانتي‌گراد رسيد. مقدار pH و فسفر با افزايش دما ابتدا كاهش و سپس افزايش يافت. هدايت الكتريكي در خاك دامنه‌هاي شمالي و جنوبي به‌ترتيب به 1093 و 838 ميكروزيمنس بر سانتي‌متر در دماي 600 درجۀ سانتي‌گراد رسيد. مقدار منيزيم نيز در دماهاي كم افزايش يافت، اما در دماي 600 درجۀ سانتي‌گراد كاهش پيدا كرد. مقدار فسفر، پتاسيم، كلسيم و هدايت الكتريكي در خاك دامنۀ جنوبي در دماي 600 درجۀ سانتي‌گراد به‌ترتيب 75، 32، 32 و 100 درصد بيشتر از دامنۀ شمالي بود. به‌طور كلي مي‌توان گفت كه در صورت رخداد آتش‌سوزي با شدت متوسط تا شديد در عرصه‌هاي طبيعي، ويژگي‌هاي خاك در دامنه جنوبي تأثير بيشتري مي‌گيرد.