بررسي تحليلي اثبات تجرد برزخي نفس از طريق ثبات نفس و تغيير بدن از ديدگاه صدرالمتألهين

تقسيم موجودات به مادي و مجرد ازجمله آموزه‌هاي فيلسوفان پيش از صدرالمتألهين است كه گرچه مورد ‌پذيرش او نيز واقع شد، در چارچوب مباني فلسفي وي تفسير تازه‌اي يافت. وي با تقسيم تجرد به برزخي و عقلي، برخي ادلۀ فيلسوفان پيشين بر اثبات مغايرت نفس و بدن را براي اثبات تجرد برزخي نفس به كار برد كه ازجمله آنها دليلي از ابن‌سيناست كه بر ثبات نفس و تغيير بدن مبتني است. از اين استدلال مي‌توان دست‌كم سه تقرير ارائه داد كه برخي از آنها در آثار صدرالمتألهين يافت مي‌شود. با تحليل استدلال، آشكار مي‌شود كه در مقام به‌كارگيري استدلال يادشده به منظور اثبات تجرد نفس، همۀ فروض محتمل توسط فيلسوفان بررسي نشده است. درعين‌حال با نظر به برخي آراي فيلسوفان مي‌توان همچنان از اين دليل دفاع كرد. در نهايت گرچه اين دليل مستقيماً نوعي خاص از تجرد را ثابت نمي‌كند، از ديدگاه صدرالمتألهين بايد آن را صرفاً مثبت تجرد برزخي نفس تلقي كرد؛ چراكه به باور او فقط كساني از تجرد عقلي برخوردارند كه كلي را درك كنند و افراد بسيار اندكي قادر به درك كلي‌اند. پس ادله‌اي كه تجرد همه نفوس انساني را ثابت مي‌كنند، براساس ديدگاه صدرا، جز تجرد برزخي را شامل نمي‌شوند