هنر خاورميانه در پارادايم ترنس‌مدرن: تحليل تطبيقي سه جريان در هنرهاي تجسمي معاصر خاورميانه

دو دهه از شكل‌گيري جريان هنر خاورميانه مي گذرد. در ميان تنوع سبك‌ها و تجربه‌هاي هنري، مي‌توان سه جريان را بازشناسي كرد: نخست، جريان هنر مدرن در خاورميانه؛ جرياني كه ميراث دهه‌هاي اوج‌گيري هنر مدرن در ايران، عراق، سوريه، لبنان و مصر طي دهه‌هاي 1960 تا 1990 است. جريان دوم، متأثر از پارادايم پست مدرن، رويكردي انتقادي و اجتماعي به سياست هاي كشورهاي اسلامي خاورميانه داشت و با شدت گرفتن كشمكش‌هاي جنگي و نفتي پس از 11 سپتامبر اوج گرفت و به جريان غالب هنر خاورميانه تبديل شد. جريان سوم، جرياني نوخاسته است كه تحت پارادايم ترنس‌مدرن شكل گرفته است. حال، پرسش اين است كه زمينه‌هاي شكل‌گيري جريان‌هاي هنر خاورميانه چه هستند و هنر خاورميانه در اين تحولات پارادايمي چه تغييراتي را تجربه كرده است؟ به منظور دست‌يابي به اين پرسش، مقاله حاضر مي‌كوشد با تبيين رويكرد نظري ترنس‌مدرنيستي و در ادامۀ آن شرح جريان‌هاي هنر خاورميانه، به مؤلفه‌ها و ويژگي‌هاي هنر معاصر خاورميانه در پارادايم ترنس‌مدرن بپردازد. بدين منظور، از روش توصيفي ـ تحليلي و نيز تطبيق سه جريان مذكور با رويكرد نظري ترنس‌مدرن استفاده شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند بخش قابل‌توجهي از هنرمندان معاصر خاورميانه تلاش مي‌كنند از رويكرد پست‌‌مدرنيستي كه نگاه انتقادي و مسدودكننده به جريان مدرنيته بومي دارد، فراتر رفته و با رويكرد ترنس‌مدرنيستي، نوع تازه‌اي از هنر معاصر با دلالت‌هاي بومي و محلي شكل دهند.