بررسي تطبيقي جايگاه مضامين اجتماعي در مقامات بديع الزمان همداني و حديث عيسي بن هشام محمد موليحي

شناخت تحليل نقد شايسته آثار ادبي و زندگي آفرينندگان آنها تنها از رهگذر بررسي محيط جغرافيايي شرايط اجتماعي و سياسي و فرهنگي غالب بر زندگي آن اديبان امكان پذير است. مقامات مهم ترين اثر بديع الزمان همداني است كه به عربي نوشته شده و نخستين بار به همراه شرح آن در ۵۱ مقامه در سال ۱۸۸۹ ميلادي در بيروت به چاپ رسيد بديع الزمان شيوه اي نو در نثر نويسي عربي پديد آورد؛ قهرمان مقامات او ابوالفتح اسكندري است؛ فردي كه هر بار در لباسي ظاهر مي شود و در شهرهاي مختلف سياحت مي كند و همچون اديبي توانا در خصوص مسائل گوناگون سخن مي گويد؛ همين امر موجب شد تا بديع الزمان نام شهرهاي گوناگون را بر مقامات خود اطلاق كند. مقامات براي بديع الزمان به مثابه آوردگاه ادبي است؛ به اين صورت كه وي داستان را محلي براي نمايش قدرت ادبي خود در استفاده از عبارات مسجوع همراه با تشبيه كنايه استعاره و ضرب المثل و بسياري از صنايع بديعي گوشنواز مي بيند. در عصر حاضر نيز بسياري از نويسندگان و شاعران همچون محمد مويلحي، ناصيف يازجي، احمد ،شوقي، محمد توفيق بكري و حافظ ابراهيم نيز انديشه هاي خود را در قالب مقامه بيان داشته اند. اين پژوهش كه با رويكرد تطبيقي و با شيوه ي توصيفي- تحليلي نگاشته شده به مقايسه ميان مضامين اجتماعي در مقامات بديع الزمان همداني و حديث عيسي بن هشام محمد مويلحي پرداخته است مهمترين مضامين اجتماعي كه در اين دو اثر به آنها اشاره شده است عبارتند از: فساد، تباهي و پريشاني در دستگاه حكومتي، آشفتگي موجود در دستگاه قضايي، رشوه خواهي و زياده طلبي قاضيان، اختلاف طبقاتي در جامعه ي مصر در روزگار مؤلف، وجود مجالس لهو و لعب و ميگساري، فساد، بي بند و باري اخلاقي، دزدي، هرزگي، عياشي، رباخواري در ميان عوام و خواص جامعه.