پيامدهاي ظهور دوبارۀ طالبان براي ديپلماسي اقتصادي ايران در افغانستان

طي سال‌هاي حضور نيروهاي ائتلاف در افغانستان، ايران توانست با كنار زدن رقيب‌هاي سنتي خود در بازار اين كشور  به بزرگترين صادركننده به آن تبديل شود. به قدرت رسيدن طالبان در افغانستان علاوه بر موضوعات سياسي و امنيتي، از لحاظ تأثيراتي كه مي‌تواند بر روابط اقتصادي دو كشور داشته باشد نيز اهميت دارد. يك راه براي فهم و تحليل زمينۀ موفقيت اقتصادي ايران در افغانستان طي دوران گذشته و نيز پيامدهاي به قدرت رسيدن طالبان طي دوران حاضر در حوزه روابط اقتصادي دو كشور، استفاده از مفهوم ديپلماسي اقتصادي است. مقاله حاضر با مبنا قرار دادن گرايشي در ديپلماسي اقتصادي كه «دولت» و منافع استراتژيك دولت را در كانون مفهوم‌سازي خود از ديپلماسي اقتصادي قرار مي‌دهند، كوشيده تا ضمن قرار دادن توفيقات اقتصادي ايران طي دهه‌هاي اخير در افغانستان در يك زمينه مفهومي، دلالت‌ها و تأثيرهاي حضور طالبان در كابل بر اين وضعيت و چالش‌هاي به وجود آمده براي اين روابط را مورد مداقه قرار دهد. چنين استدلال شده كه عدم قطعيت‌ها، ورود بازيگران جديد، كوچك شدن اقتصاد و كاهش درآمدهاي دولت و مردم افغانستان مهمترين چالش‌هاي ديپلماسي اقتصادي ايران در دوران طالبان هستند. با اين حال، نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه هرچند ديپلماسي اقتصادي ايران در دوران طالبان در حال سازگار كردن خود با شرايط جديد بوده و دو حوزه از سه حوزۀ بررسي شده، تأثيرپذيريِ كمتري از به قدرت رسيدن دوبارۀ طالبان دارد، در يك حوزه يعني ترانزيت چشم‌اندازهاي تداوم دستاوردهاي ديپلماسي اقتصادي ايران با عدم قطعيت و دشواري‌هاي بيشتري روبه‌رو است.