مقوله امنيت در گفتمان سياست خارجي حسن روحاني و ابراهيم رئيسي: عناصر و صورت‌بندي‌هاي متمايز

مقوله امنيت همواره از جايگاه محوري در گفتمان‌هاي سياست خارجي ايران برخوردار بوده است. دولت‌هاي مختلف به اقتضاي بستر فكري و اجتماعي و همين‌طور ضرورت‌هاي عملي سياست خارجي خود، ادراكات مختلفي از مقوله امنيت داشته‌اند. از آنجا كه عموماً گفتمان دولت‌ها در گسست از گفتمان‌هاي دولت‌هاي قبل شكل مي‌گيرد، مواضع دولتمردان جديد در سال اول شروع به كار آنها از اهميت زيادي در مرزبندي‌هاي گفتماني ميان آنها برخوردار است. بر اين اساس، سؤال اصلي مقاله اين است كه حسن روحاني و ابراهيم رئيسي در برهه ابتدايي تشكيل دولت‌هاي خود چه گفتمان‌هايي درباره مقوله امنيت داشته‌اند و وجوه تمايز اين گفتمان‌ها كدام‌اند؟ اين مقاله از چارچوب تحليل امنيتي لين هَنسِن استفاده مي‌كند و بر اساس روش تحليل گفتمان لاكلا و موف، در صدد تحليل صورت‌بندي‌هاي گفتماني روحاني و رئيسي در حوزه امنيت، «ديگريِ» گفتماني آنها و برملاكردن نشانه‌هاي گفتماني آنهاست. به اين منظور، متن سخنراني‌هاي روحاني و رئيسي در سال اول جمع‌آوري و بر اساسِ ميزان ارتباط با مفهوم امنيت و با استفاده از نرم‌افزار مكس‌كيودا مورد تحليل قرار گرفتند. استدلال اصلي مقاله اين است كه گفتمان حسن روحاني درباره امنيت، بر اساس دال مركزي منافع مشترك و در تضاد با خشونت و افراط‌گرايي به مثابه «ديگري» و در مقابل، گفتمان ابراهيم رئيسي درباره امنيت، بر اساس دال مركزي عدالت و در تضاد با «ديگريِ» سلطه‌طلبي و دخالت قدرت‌هاي خارجي شكل گرفته است. دال‌هاي مركزي متفاوت، امكان/عدم امكان تعريف منافع مشترك امنيتي، دستوركارهاي امنيتي متفاوت و نحوه پيش‌بيني پيامدهاي امنيتي نظم در حال گذار بين‌المللي از جمله مهم‌ترين تمايزهاي گفتماني روحاني و رئيسي است. بر اين اساس، ابتدا چارچوب مفهومي و روش‌شناسي توضيح داده مي‌شود. سپس گفتمان امنيت روحاني و رئيسي در دو بخش مورد تحليل و در بخش سوم مورد مقايسه قرار مي‌گيرند. در پايان، نتيجه‌گيري مقاله خواهد آمد.