استثناگرايي ايراني و نقش آن در روابط خارجي ايران

ايران بازيگري خاص با رفتارهايي خاص‌تر در نظام بين‌الملل است؛ بر اساس مطالعات پايلوت انجام‌شده توسط نگارنده، به‌نظر مي‌رسد كه ايرانيان از ديرباز تاكنون نگاه ويژه‌اي به خود و به نظم جهاني دارند چنان‌چه گويي مي‌توان از استثناگرايي ايراني سخن به‌ميان آورد. از اين‌رو، سوال اصلي اين پژوهش آن است كه استثناگرايي ايراني واجد چه مولفه‌هايي است و چه تأثيري بر روابط و سياست خارجي آن مي‌گذارد. براي يافتن پاسخي درخور به اين پرسش با استفاده از روش‌هاي پژوهشي تفسيري و تحليل‌محتواي كيفي با رويكرد جهت‌دار، انديشه‌ها و باورهاي پادشاهان، رهبران و انديشمندان دوران مختلف مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. از يك چارچوب مفهومي برگرفته از ديدگاه‌هاي آيت‌الله شهيد مرتضي مطهري نيز براي جهت‌دادن به پژوهش بهره‌گرفته شده است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه استثناگرايي ايراني شامل مولفه‌هايي چون «مركزيت ايران در جهان»، «ايده جانشيني خدا»، «ايده شاهي يا رهبري آرماني»، «آموزه ثنويت: پيروزي نهايي خير (ايران) بر شر (دشمنان و اهريمنان)»، «ضرورت قدرت‌يابي» و «رهبري ديگر ملت‌ها» است كه اين مولفه‌ها به‌نوبه خود رفتار خاصي را در روابط خارجي به جمهوري اسلامي ايران ديكته مي‌كنند و آن را به يك امر قدسي مبدل مي‌سازند. ماهيت قدسي در روابط خارجي باعث مي‌شود كه ايران بازيگري خاص، سرسخت و متفاوت باشد و رفتارهاي آن گاهي غيرمتعارف به‌نظر برسد.