سير تحول مفهوم «اجتماع امن» در روابط بين‌الملل

علم اجتماعي به طور عام و روابط بين‌الملل به طور خاص، از بدو پيدايش خود همواره موجوديت‌هاي ‌جمعيِ انساني را آماج توجه قرار داده‌اند. براي اشاره به اين موجوديت‌هاي ‌جمعي از مفاهيم گونا‌گوني بهره گرفته شده است. يكي از اين مفاهيم، اجتماع امن است كه كارل دويچ و همكارانش براي نخستين بار در سال 1957 ميلادي مطرح كردند. از دهه 1950 ميلادي تا كنون، اين مفهوم دستمايه نظري بسياري از دانش‌پژوهان براي تبيين تحولات بين‌المللي بوده، اما به مرور زمان دست‌خوش بازصورت‌بندي شده است. اين نوشتار مي‌كوشد با بهره‌گيري از بررسي متون نظري كه طي بيش از شش دهه اخير درباره اجتماع امن به رشته تحرير درآمده‌اند، جايگاه اين مفهوم در ادبيات روابط بين‌الملل را با نگاهي انتقادي ارزيابي كند. پرسش اين است كه اجتماع امن از آغاز درانداخته شدن تاكنون چه سير تحولي را پيموده است؟ يافته‌هاي پژوهش حاضر حاكي از آن است كه مفهوم اجتماع امن در گذر از دو نسل متفاوت دانش‌پژوهي، اگرچه سير تكاملي داشته، اما برخي نارسايي‌ها در هر دو نسل قابل مشاهده است. با اين حال به نظر مي‌رسد اجتماع امن ظرفيت كم‌نظيري را براي بسط مفهومي و نظري به صورت اقامه يك «نظريه بين‌المللي اجتماع امن» دارد.