اثر تناوب گياهان پيش‌كاشت و مصرف نيتروژن بر عملكرد كمي و كيفي برنج (Oryza sativa)

بهره‌برداري مستمر و عدم اجراي تناوب زراعي باعث كاهش ماده آلي خاك مي‌شود. كاشت مداوم برنج به‌دليل عمليات غرقابي و گل‌خرابي اثر منفي بر خصوصيات مختلف خاك دارد. لذا، پيش‌كاشت گياهان از خانواده لگوم و براسيكا در تناوب با برنج منجر به افزايش فعاليت‌هاي ريزجانداران شده و فرآيند معدني شدن نيتروژن مي‌شود. بنابراين، اين پژوهش با هدف بررسي اثر بقاياي گياهان پيش‌كاشت از خانواده براسيكا و لگوم بر عملكرد كمي و كيفي برنج در تناوب زراعي دو ساله بود. آزمايش به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در شهرستان ساري طي سال‌هاي 1395 و 1396 اجرا شد. شش سطح تناوب گياهان پيش‌كاشت شامل آيش (شاهد)، باقلا، شبدر برسيم، پركو، بوكو و تركيب شبدر برسيم + رامتيل + فاسيليا به‌عنوان عامل اصلي و چهار سطح كود نيتروژن شامل عدم مصرف (شاهد)، 50 درصد كمتر از توصيه كودي، توصيه كودي و 50 درصد بيشتر از توصيه كودي به‌ترتيب 0، 50، 100 و 150 كيلوگرم در هكتار از منبع اوره به‌عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. گياهان پيش‌كاشت انتخاب شده شامل دو گياه زراعي از خانواده براسيكاسه (پركو و بوكو) و دو گياه زراعي رامتيل و فاسليا كه در مناطق معتدل اروپا كشت مي‌شوند به همراه دو گياه از خانواده لگومينوزه بومي منطقه (شبدر برسيم و باقلا) بودند. بر اساس نتايج بيشترين عملكرد شلتوك (5147 كيلوگرم در هكتار) براي پيش‌كاشت پركو با مصرف نيتروژن برابر توصيه كودي حاصل شد و پيش‌كاشت بوكو و تركيبي با مصرف نيتروژن برابر توصيه كودي در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفتند. در مجموع، با پيش‌كاشت پركو، بوكو، تركيبي و شبدر برسيم بالاترين مقدار عملكرد مربوط به مصرف نيتروژن برابر كودي به‌دست آمد. ولي، در پيش‌كاشت باقلا و آيش بالاترين عملكرد شلتوك با مصرف نيتروژن بالاتر از توصيه كودي حاصل شد. بيشترين عملكرد پروتئين دانه به پيش‌كاشت پركو و بوكو تعلق گرفت.