مطالعۀ تكنيك‌‌هاي ساخت شيشه از دوران هخامنشي تا تيموري در ايران

براساس اسناد تاريخي و باستان‌‌شناسي، شيشه‌‌گري از پيشينۀ تاريخي و هنري پرمايه‌اي برخوردار است به‌طوري‌كه از زمان عيلاميان و پس از آن از دوران هخامنشيان، اشكانيان، ساسانيان و از قرون نخستين اسلام تا دورۀ تيموري، آثار شيشه‌‌اي ارزشمندي برجاي‌مانده كه مبين ابعاد نوآورانه در زمينۀ ساخت شيشه و هم‌چنين تحولات صورت‌گرفته در اين زمينه است. شيشه‌‌گران در هر دوره‌‌اي از تاريخ، شيوه‌‌هاي مختلفي براي ساخت آثار به‌‌كار گرفته‌‌اند و بسياري از اين شيوه‌‌ها در ادوار بعد ادامه يافته، چنان‌‌كه تداومي ناگسستني در شيوۀ شيشه‌‌گري قبل و بعد از اسلام مشهود است. شناخت تاريخ شيشه‌‌گري ايران از دورۀ هخامنشي تا تيموري و بررسي تكنيك‌‌‌‌هاي ساخت شيشه، هدف اين پژوهش است. بنابراين پژوهش حاضر در پي پاسخ به اين پرسش‌‌ اصلي است: تكنيك‌‌هاي ساخت شيشه از دورۀ هخامنشي تا تيموري چگونه بوده و چه تحولاتي را پشت سر گذاشته است؟ روش اين تحقيق، توصيفي- تحليلي بوده و شيوۀ گردآوري اطلاعات آن، كتابخانه‌‌اي است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه قبل از ابداع ميلۀ دم، روش‌‌هاي شيشه‌‌گري اغلب از شيوه‌هاي مورداستفاده در سفالگري و فلزكاري الهام گرفته، ولي ابداع روش دميدن شيشه در دورۀ اشكاني، تحولي اساسي در شيشه‌‌گري ايران به‌وجود آورده كه باعث جداسازي اين هنر از سنت‌‌هاي رايج گذشته شده است. تكنيك‌‌هاي فشردن در قالب، موزاييك شيشه، قالب شني و ميله‌‌اي، ريخته‌‌گري و موم گمشده ازجمله روش‌‌هاي ساخت آثار شيشه‌‌اي قبل از دمش بوده‌‌اند. به‌‌سبب قابليت‌‌هاي بسيار اين تكنيك هم‌چون امكان ساخت آثار با فرم‌‌هاي متنوع، ابعاد گوناگون، تعداد بسيار و هم‌چنين امكان نوآوري‌‌ در ساخت و تزيين شيشه، دميدن شيشه در ادوار بعدي موردتوجه واقع شده است. باوجود اين‌كه شيوه‌‌هاي شيشه‌‌گري به‌طور ناگهاني مورد تغيير قرار نگرفته‌‌اند، اما شيوه‌‌هاي نويني در طول قرن‌‌ها به‌وقوع پيوسته كه باعث رشد و شكوفايي شيشه‌‌گري ايران در دوران اسلامي تا حملۀ مغول شده است.