تدوين مدل مفهومي خرد براساس منابع اسلامي: تحليل داده‌بنياد

پژوهش حاضر در پي دستيابي به تدوين مدل مفهومي خرد اسلامي و بررسي ميزان روايي آن به سه روش معناشناسي زباني، روش كيفي داده‌بنياد و روش توصيفي زمينه‎‎يابي بود. با تشكيل حوزه معنايي خرد در لغت و روان‎شناسي، 23 مفهوم اوليه مشير به خرد در منابع اسلامي شناسايي شد. نتايج حاصل از «بررسي روايي محتوايي» در اين مرحله به حذف چهار مفهوم و باقي ماندن نوزده مفهوم ديگر انجاميد. در بخش «جمع‎آوري مستندات»، نتايج حاصل از جستجوي داده‎هاي مرتبط با مفاهيم نوزده‎گانه، بالغ بر 2149 داده بود كه در دو مرحله ضعف كتاب و عدم ارتباط مفهومي غربال شدند. حاصل غربالگري، حذف 1039 مستند و باقي ماندن 1110 داده اسلامي و درنهايت دوازده مفهوم براي مدل‌پردازي بود. اين مفاهيم شامل عقل، حكمت، تمييز، معرفت، علم، پردازش ذهني، فهم، بصيرت، فراست، كياست، فقه، فطانت و ذكاوت بودند كه به شيوه نظريه كيفي داده‌بنياد در چهار مرحله كدگذاري تحليل شدند. با استفاده از نمونه‎گيري هدفمند، 1276 كد باز اوليه، 344 كد باز متمركز، 84 كد محوري و 19 مقوله هسته‎اي شناسايي شد. نسبت‎سنجي ميان مقوله‎هاي هسته‎اي و عرضه دوباره آنها به مستندات نشان داد، خرد اسلامي از ده مؤلفه مفهومي شامل دانش، تمييز، پردازش ذهني، مهار، اتقان در عمل، كياست، فراست، بصيرت، فقاهت و تيزفهمي تشكيل شده است. اين مؤلفه‎ها توسط يازده كارشناس ارزيابي و با استفاده از «شاخص روايي محتوايي(CVI)» تحليل شد. كارشناسان روايي مؤلفه‎ها را نيز مطلوب ارزيابي كردند.