اثرات تغييرات پوشش زمين و پارامترهاي آبي-اقليمي بر وسعت و ماهيت تالاب‌هاي بين‌المللي آلاگل، آجي‌گل و آلماگل در سه دهه‌ گذشته

تالاب‌هاي بين‌المللي آلاگل، آجي‌گل و آلماگل از جمله تالاب‌هاي داخلي در حوضه‌ آبخيز اترك هستند و اصلي‌ترين منبع تأمين‌كننده‌ آب آن‌ها سرريز رودخانه‌ اترك است. نوسانات آب‌شناختي اين رودخانه در سال‌هاي گذشته همواره باعث بروز سيل يا خشكسالي در اين منطقه شده و موجوديت اين تالاب‌ها را نيز تحت تأثير قرار داده است. براي مديريت بهينه‌ تالاب‌ها لازم است نوسانات آب‌دهي رودخانه اترك و تغييرات تالاب‌ها از دو جنبه‌ تأثيرات انساني و تغيير اقليم بررسي گردد. بدين‌منظور، متغيرهاي آب‌شناختي، اقليمي، تغييرات پوشش/كاربري زمين طي سال‌هاي 2020-1986 مورد ارزيابي آماري قرار گرفت. پس از جمع‌آوري داده‌هاي موجود براي دوره‌ 34 ساله‌ تغييرات، الگوهاي بلندمدت متغيرهاي اقليمي مانند دما، بارش و تبخير، دبي رودخانه‌ اترك و مساحت پهنه‌ آبي تالاب‌ها مقايسه شد. نقشه‌‌ تغييرات مساحت پهنه‌ آبي تالاب‌ها تهيه و يك تحليل روند و همبستگي با استفاده از داده‌هاي ماهانه و سالانه انجام شد. نتايج نشان داد روند پيش‌روي تالاب‌هاي مذكور به سمت فصلي شدن بستر دائمي آن‌هاست. از طرفي، تغييرات دما و بارش و تبخير نمي‌تواند كاهش شديدي در دبي رودخانه‌ اترك و در نتيجه مساحت تالاب‌ها ايجاد كند. اين درحالي است كه افزايش مساحت مراتع، علفزارها و كشاورزي متراكم در كل آبخيز به‌طور مشهود با تغييرات مساحت تالاب‌ها رابطه‌ عكس دارد كه مي‌تواند نشان‌دهنده‌ افزايش برداشت آب از رودخانه و گسترش فعاليت‌هاي انساني باشد. به‌عبارت ديگر، تغييرات آب و هوايي نقش كمتري در روند كاهشي پهنه‌ آبي اين تالاب‌ها دارد. نتايج اين پژوهش مي‌تواند به درك و شناسايي ميزان شدت عوامل تأثيرگذار بر تغيير حجم و مساحت اين تالاب‌هاي بين‌المللي و شرايط كنوني آن‌ها و تعيين حقابه و مديريت بهتر آن‌ها در آينده كمك كند.