تحليل رابطۀ مكاشفه و استعاره از منظر ساختگرايي مطالعۀ موردي: ايماژ عروس در آثار روزبهان

از روزبهان بقلي عارف نامدار قرن ششم و هفتم هجري كتابي ارجمند به نام كشف الاسرار به جا مانده كه سراسرِ آن به گزارش مكاشفه‌هايش از سنين كودكي تا پايان زندگي‌ اختصاص يافته است. اين كتابِ بديع، مشحون از تصاوير و صحنه‌هاي خارق‌العاده‌ از تجربه‌هاي شهودي ديدار با خداوند، فرشتگان، پيامبران، اوليا و... است. روزبهان در اين مكاشفه‌ها مكررا پيامبران و فرشتگان و اوليا را در چهرۀ «عروس» ديده است. از ديگرسو، با بررسي آثارِ غير مكاشفه‌اي روزبهان اين نكته روشن مي‌شود كه در اين آثار نيز روزبهان از استعارۀ «عروس» بهرۀ فراوان برده است. اين مقاله تلاشي است براي توضيح ارتباط بين اين دو پديده، و براي اين مقصود از نظريۀ ساختگرايي در حوزۀ مطالعات عرفان كمك گرفته است. ادعاي بنيادين نظريۀ ساختگرايي اين است كه مكاشفه‌هاي يك عارف را ذهنيت و عناصر زباني او صورت‌بندي مي‌كنند. به عبارتي ديگر از نظر ساختگرايان آنچه عارف در مكاشفاتش تجربه مي‌كند مي‌تواند محصولِ تجسم همان استعاره‌هايي باشد كه در كلامش وجود داشته است. اگر اين ديدگاه را بپذيريم، تصوير عروس در مكاشفات روزبهان برآمده از كلان استعاره‌اي است كه در كلامش وجود داشته است و در آثاري مثل عبهرالعاشقين و شرح شطحيات آنها را بروز داده است.