شبيه‌سازي تغييرات كيفي رودخانه در شرايط حذف سد وشمگير-گرگانرود

حذف سد از روش‌هاي احياء زيست‌بوم رودخانه است. در پژوهش حاضر، حذف سد وشمگير بر روي رودخانه‌ گرگانرود در استان گلستان، به‌دليل حجم بالاي رسوبات درون مخزن و پايان عمر مفيد آن مورد مطالعه قرار گرفت. سه سناريو جهت حذف سد وشمگير انتخاب شد: 1- حذف كامل (مشابه شكست ناگهاني سد در روز آفتابي با مخزن پر از آب)، 2- حذف پله‌اي سرريز و 3- حذف با رسوبات پايدار. در اين پژوهش، از مدل دوبعدي CE-QUAL-W2 براي مدل‌سازي هيدروديناميك و كيفيت آب رودخانه‌ گرگانرود براي شرايط موجود و در سه سناريو حذف سد، در بازه‌ 128 كيلومتري پايين دست سد وشمگير تا دهانه‌ درياي خزر استفاده گرديد. مدل كيفي با داده هاي شاهد (تراز سطح آب و فاكتور هاي كيفي) در دو ايستگاه هيدرومتري آق قلا (68 كيلومتر پايين دست سد وشمگير) و بصيرآباد (112 كيلومتر پايين دست سد وشمگير) براي شرايط موجود گرگانرود واسنجي و تأييد شد. نتايج ارزيابي در بازه‌ زماني تغييرات سريع رودخانه پس از حذف سد (تا 60 روز) ارائه شده است. نتايج سه سناريوي حذف سد نشان داد كه ميزان اكسيژن محلول (DO) در دو مقطع رودخانه (آق قلا و بصيرآباد) افزايش مي يابد. ميزان اكسيژن مورد نياز زيستي (BOD) در سناريوي اول (حذف كامل) و دوم (حذف پله اي) به ميزان اندكي (كمتر از 10 درصد نسبت به شرايط رودخانه قبل از حذف) افزايش خواهد داشت. در سناريوي سوم (حذف با رسوب پايدار)، تغيير چشم گيري در ميزان BOD رخ نمي دهد. در سه سناريو و در هر دو مقطع كنترل، ميزان pH در دو مقطع زماني قبل و بعد از حذف سد، تغيير اندكي خواهد داشت. ميزان كل مواد جامد محلول (TDS) در روزهاي اوليه برابر يا بالاتر از ميزان آن در قبل از حذف است، ولي با گذشت زمان از ميزان آن كاسته مي شود. نتايج مدل‌سازي نشان مي دهد كه سناريو دوم (حذف پله‌اي سد) گزينه برتر است و سبب بهبود شرايط كيفي رودخانه و بازتواني محيط زيستابي گرگانرود مي شود.