تأثير خشكسالي هواشناسي و چراي دام بر ساختار پوشش گياهي در مناطق خشك (مطالعه موردي: جنگل نخاب، شهرستان خوسف)

خشك سالي و چراي دام در مراتع، نقش مهمي در تغيير ساختار پوشش گياهي و از بين رفتن تنوع زيستي اكوسيستم هاي طبيعي دارند. در اين تحقيق، به منظور تعيين اثرات خشك سالي و چراي دام بر ساختار پوشش گياهي مراتع واقع در جنگل نخاب استان خراسان جنوبي، شاخص هاي فراواني و وفور گونه اي، تنوع زيستي و وضعيت و گرايش مرتع ارزيابي شد. بدين‌منظور، نمونه برداري در 80 پلات چهار مترمربعي واقع بر چهار ترانسكت 150 متري به روش‌هاي مرسوم و در يك دوره دو ساله (بين سال هاي آبي 1399-1398 و 1400-1399) انجام شد. بر اساس شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص درصد نرمال (PN)، سال 1399-1398، بسيار مرطوب و سال 1399-1400 خشك‌سالي بوده است. بر اساس روش فيزيونومي، تيپ گياهي منطقه مورد مطالعه، Hammada salicornica و گونه‌هاي مهم همراه شامل گونه‌هاي Aeluropus littoralis، Haloxylon persicum و Zygophyllum atriplicoides است. به لحاظ درصد پوشش گياهي، لاشبرگ، خاك لخت و سنگ و سنگريزه بين دو مرتع چرا شده و قرق در دو سال بسيار مرطوب و خشك سالي خفيف تفاوتي وجود ندارد. نتايج نشان مي دهد كه در دو سال نمونه برداري، مرتع چرا شده نسبت به مرتع قرق، از تراكم گونه اي بالاتري برخوردار است. قرق مرتع، به نفع گونه هاي كلاس I و III شده و چراي دام باعث كاهش گياهان كلاس I و III و افزايش گياهان كلاس II شده است. چراي دام باعث كاهش تراكم گياهان گندمي، علفي و بوته اي شده و تأثيري بر تراكم درختچه‌اي‌ها نداشته است. نتايج تحقيق حاضر نشان داد كه در سال تر، بين دو مرتع چرا شده و قرق، تفاوتي بين غناي گونه اي وجود ندارد. با وجود اين، مرتع قرق نسبت به مرتع چرا شده از تنوع گونه اي بيش‌تري برخوردار است؛ اما در سال خشك، كليه شاخص هاي تنوع زيستي بين دو مرتع چرا شده و قرق تفاوتي نداشتند. اين بيان‌گر آن است كه در شرايط خشك سالي حتي قرق مرتع نيز به بهبود تنوع گونه‌اي كمك نمي‌كند.