مشخصه‌هاي روش تاريخ‌نگاري معين‌الدين يزدي در مواهب الهي

معين الدين معلم يزدي (متوفي 789 ق/ 765 ش) فقيه، محدّث و مورخ دربار آل مظفر (713-795 ق/ 772-691 ش) و نويسنده مهم ترين منبع اين حكومت محلي پساايلخاني به­نام «مواهب الهي» است. اين منبع، به دليل داشتن اطلاعات تاريخي پيرامون بعضي حكومت هاي محلي قرن هشتم هجري، برخورداري از مفاهيم اخلاقي و غناي ادبي و فرهنگي، شايسته توجه است. مسئله اساسي اين نوشتار، بازنمايي روش تاريخ­نگاري معين الدين يزدي يعني روش تنظيم و تدوين داده­هاي تاريخي در نگارش «مواهب الهي» است كه خود متأثر از مواردي چون پيشينه روشي تاريخ­نگاري آن روزگار و نظام انديشه اي و زاويه ديد وي است. در پژوهش حاضر، با اين سؤال مواجه ايم كه تاريخ­نگاري معين الدين يزدي از لحاظ شيوه يا روش نگارش، داراي چه مشخصه­هايي است و اين ويژگي­هاي روشي، منجر به وقايع نويسي شده يا نگارش تاريخي تحليلي و علّي؟ يافته هاي اين پژوهش كه به روش توصيفي-تحليلي و مبتني بر منابع كتابخانه اي به انجام رسيده، نشان مي دهد كه روش تاريخ­نگاري يزدي در مواهب الهي، به­دليل همساني هايي چون بينش ديني مشيت گرايانه و شريعت مدارانه و ماهيت تاريخ­نگاري درباري، ادامه روش تاريخ­نگاري ايراني-اسلامي قرون قبل است. افزون بر اين، معين الدين يزدي با نظام فكري مبتني بر بينش هاي تاريخي و اعتقادي و سياسي، اقدام به نگارش تاريخي متكلّف و مصنوع نموده كه داراي ويژگي هايي چون تأييد همه جانبه حكومت آل مظفر، بزرگ­ان گاري حاكمان مظفري، ستايش مقام سلطان مظفري، برجسته سازي جانبدارانه برخي شخصيت ها، تلاش براي ارائه داده هاي تاريخي متناسب با مفاهيم قرآن و احاديث ديني، و نمايش اطلاعات جغرافيايي و كيهاني در كنار شرح رويدادها است. وي در نگارش اين اثر كه اغلب متضمن داده­هاي سياسي-نظامي است، بيشتر به وقايع نگاري نزديك شده و از شيوه علّي-معلولي فاصله گرفته است. همچنين در تنظيم مطالب و ترتيب بيان اخبار تاريخي، بر اساس توالي زماني يا همان شيوه سال­نگاري رايج هجري- قمري تاريخ نگاري ايراني- اسلامي اقدام كرده است.