درآمدي انتقادي به طرح تمدني حسن حنفي

حسن حنفي، از جمله انديشمنداني است كه مسئلۀ انحطاط و برون رفت از آن، دغدغۀ ذهني وي بوده و داراي طرح تمدني مشخصي در اين زمينه بود. در اين نوشتار تلاش شده است با روش توصيفي، تحليلي به اين پرسش پاسخ داده شود كه عامل اصلي عقب ماندگي جهان اسلام از ديدگاه حنفي و طرح او براي برون رفت از اين وضعيت چيست؟ بر اساس يافته‌هاي تحقيق، حنفي مشكل اصلي را در عدم نوسازي ميراث تمدني مسلمانان و ناكارآمدي آن در پاسخگويي به نيازهاي زمان دانسته، بر اين اساس طرح تمدني خود را بر نوسازي ميراث متمركز نموده است. اين طرح از سه بخش اصلي تشكيل شده است:1. موضع ما نسبت به ميراث قديم؛2. موضع ما نسبت به غرب و 3. موضع ما نسبت به واقعيت كنوني. وي درصدد است با بازخواني ميراث، بويژه ميراث علمي مسلمانان و نوسازي آن بر اساس واقيعت‌هاي زمان حاضر، با بهره گيري از روشهاي علمي نوين غرب، زمينۀ احياء و نوسازي تمدن اسلامي را فراهم سازد. اين طرح، به رغم نقاط قوتي كه دارد، از جنبه‌هايي نيز قابل نقد است كه مهمترين آن تأثيرپذيري از برخي مكاتب فكري غربي، التقاط فكري در نوع نگرش به دين و ميراث و روش نوسازي آن، و آسيب‌هاي نگرش اومانيستي و كاربردي به دين و ميراث ديني است.