بررسي عملكرد اقتصادي دولت ساماني در حوزه علم و دانش

يكي از دوره‌هاي شكوهمند تمدن اسلامي، دوره امارت سامانيان بود. سامانيان نسبت به ترويج دانش اهتمام داشتند و با حمايت مالي از دانش و دانشوران، سبب گسترش حوزه هاي دانش مي شدند. هدف اين تحقيق، پاسخ به اين پرسش است كه دولت ساماني چگونه با سياست‌هاي اقتصادي خود در حوزه دانش تأثير مي گذاشت؟ پژوهشگران با انتخاب چارچوب نظري؛ « دولت يكي از مؤلفه‌هاي تأثيرگذار در حوزه دانش است و مي‏تواند بنا به نياز و اقتضائات خود، دانش را توليد يا گسترش و رشد آن را متوقف كند» و بر اساس منابع موجود كتابخانه‌اي با روش توصيفي- تحليلي در پي پاسخ به پرسش فوق است. دستاورد پژوهش حاضر اين است كه: سامانيان با حمايت مالي از عالمان - در قالب معافيت‌ دانشمندان از خراج، اعطاي صله و قرار دادن موقوفات براي طلاب- در پيشرفت دانش‌هاي نقلي، گام‌هاي اساسي برداشته بودند. ديوان حِسبه ساماني در گسترش فقه سياسي و فقه معاملات مؤثر بود. دولت ساماني با ايجاد يا توسعه جوامع، رباط‌ها و كتابخانه ها، به‌صورت عمده به گسترش دانش‌هاي نقلي و سپس دانش‌هاي عقلي كمك مؤثر مي كرد. دانش‌هاي حساب و رياضيات، نجوم و هيئت و جغرافيا، به سبب كاركرد اقتصادي كه داشتند، توسط دولت ساماني حمايت شده و توسعه يافته‏بودند. مدارس حنفي و شافعي با حمايت مالي دولت ساماني اداره مي‌شد و در نتيجه، فقه حنفي و شافعي پيروان زيادي در قلمرو سامانيان داشتند. دانش‌هاي نقلي و ديني به جهت مشروعيت بخشي به دولت، بيشتر مورد توجه بوده و به اين سبب، توسعه و گسترش يافته‌بودند.