تركيب اتحادي از منظر صدرالدين دشتكي و ملاصدراي شيرازي

صدرالدين دشتكي، مبدع نظريۀ تركيب اتحادي و به تبع او، صدرالمتألهين شيرازي معتقدند كه هر تركيب حقيقي اتحادي است، اما آيا نظريۀ تركيب اتحادي ملاصدرا با نظريۀ تركيب اتحادي دشتكي متفاوت است؟ در اين مقاله نشان داده‌ايم كه ملاصدرا در اين بحث كاملاً همراه با دشتكي و ناظر به كلمات وي حركت كرده و در مواضعي ديدگاه دشتكي را نقد كرده و از او فاصله گرفته است. ملاصدرا معتقد است دشتكي از عهدۀ تبيين دقيق تركيب اتحادي بر نيامده و وجود خارجي اجزاي مركب را انكار كرده است، اما نشان داده‌ايم كه نقد ملاصدرا بر دشتكي وارد نيست و ديدگاه اين دو دربارۀ تركيب اتحادي تفاوتي ندارد، مگر در برخي مقدمات و جزئيات و تبيين‌هاي فلسفي مبتني بر نظريۀ وجود، و اگر تفاوتي جدي در كار است، به اختلاف نظريۀ وجود اين دو فيلسوف باز مي‌گردد. نگاه خاص وجودي ملاصدرا البته موجب مي‌شود كه تبيين وي از اين نظريه متفاوت و ويژه باشد.